Schuld
Waar er twee vechten hebben er twee schuld. Dat is een aanname van gemakzuchtige mensen die, als ze met een conflict tussen twee partijen geconfronteerd worden, geen zin hebben zich in dat conflict te verdiepen, zodat ze geen van beide kanten hoeven kiezen. Hoewel het, theoretisch, mogelijk is dat die aanname klopt, is dat lang niet altijd zo. In ieder geval is die schuld zelden gelijk.

Actie en reactie
Wel is het soms moeilijk te bepalen wie de veroorzaker van een conflict is, zeker als dat conflict zich al langer voortsleept. Dan zijn er zoveel acties en reacties geweest dat zelfs de twee partijen die dat conflict hebben niet meer weten hoe hun ruzie precies is ontstaan. Ik denk dat het niet anders kan dan dat ieder conflict tussen twee partijen terug te voeren is op het gedrag van één van beide partijen. De aard van het conflict kan uiteraard wel mede bepaald worden door de reactie van de andere partij.

Oplossing
Niet dat het altijd belangrijk is te bepalen wie de veroorzaker van een conflict is. Als je een conflict op wil lossen kun je soms beter niet proberen de oorzaak van dat conflict te achterhalen, al was het maar omdat daar weer nieuwe conflicten door kunnen ontstaan. Soms moet je gewoon analyseren wat het probleem is en daar een oplossing voor verzinnen.

Kleurpotloden
Mijn broer en ik hadden een gezamenlijk set kleurpotloden. Als we allebei aan het tekenen waren kwam het regelmatig voor dat ik een bepaalde kleur wilde hebben, maar dat mijn broer dat potlood alvast had gereserveerd omdat hij het in een latere fase van zijn tekening nodig dacht te hebben. ‘Maar ik heb het nu nodig!’ schreeuwde ik dan en probeerde het potlood van hem af te pakken. Ruzie! Steevast stak mijn moeder dan haar hoofd door de deuropening en riep: ‘Jongens ophouden, allebei, nu!’ ‘Ja maar..’ begon ik dan. ‘Geen ruziemaken!’ riep mijn moeder als reactie. ‘Ja maar hij!’ riepen wij dan allebei. ‘Waar er twee vechten hebben er twee schuld!’ stelde mijn moeder. ‘Jullie moeten allebei ophouden met dat gesteggel, anders zwaait er wat!’ Dat was voor ons allebei een zeer onbevredigende reactie. ‘Straks krijgen we allebei op onze donder en dat komt door jou!’ zei mijn broer dan. ‘Niet waar! Jij bent begonnen!’ riep ik vervolgens en dan kregen we daar weer ruzie over.

Regels voor gemeenschappelijk bezit
Doordat we, door mijn moeder, allebei verantwoordelijk werden gehouden voor de ruzie die we hadden, er allebei de schuld van kregen, voelden we ons allebei tekort gedaan. Dat is ook logisch. De ruzie was ontstaan doordat er geen regels waren in de verdeling van het gebruik van ons gemeenschappelijk bezit. Mijn broer vond daarom dat hij zich rustig alvast een aantal potloden die hij voor zijn tekening wilde gebruiken, mocht toe-eigenen. Vanuit zijn belang gezien was dat logisch. Daarmee onthield hij mij de mogelijkheid om die potloden te gebruiken voordat hij er klaar mee was, ook op het moment dat hij ze nog niet direct nodig had. Dat vond ik, gezien mijn belang, onverteerbaar.

Geen ruzie!
Omdat mijn moeder vond dat we dat probleem maar zelf op moesten lossen, vanuit de aanname dat waar er twee vechten er twee schuld hebben, kon dat niet anders dan in een machtsstrijd ontaarden. En hoewel mijn broer anderhalf jaar ouder was en fysiek ook sterker, was ik veel feller en vertikte ik het om me gewonnen te geven. Door de verantwoordelijkheid voor het oplossen van het conflict van zich af te schuiven en ons te verbieden ruzie te maken, maakte mijn moeder het ons niet gemakkelijker. Integendeel.

Bemiddelen
Ze had ook een bemiddelende rol op zich kunnen nemen. Even bij ons komen zitten en vragen wat het probleem was. Nadat ze dan van ons beiden had gehoord wat de oorzaak van het conflict was; in essentie wie zich op welk moment het eigendomsrecht van ons gemeenschappelijk bezit zou mogen toekennen, had ze ons kunnen vragen of we misschien een regel zouden kunnen verzinnen die voor ons allebei acceptabel was. Daarmee had ze ons allebei met de neuzen naar dezelfde kant kunnen krijgen. Ook had ze een simpele regel kunnen voorstellen waarbij we allebei, zolang we nog met een potlood aan het kleuren waren, geen ander potlood mochten claimen en vragen of we het daarmee eens waren. Door zo met ons te bemiddelen had ze er voor kunnen zorgen dat we gingen nadenken over een oplossing voor ons conflict. Op die manier had ze ons kunnen leren een voor ons beiden acceptabele oplossing te creëren.

Vergroting probleem
Daar had ze geen zin in en daarom schoof ze het probleem naar ons terug. Ze maakte het feitelijk groter door ons met sancties te dreigen als we niet ophielden met ruziemaken. Mijn broer en ik waren allebei overtuigd dat de ander de schuld was van het conflict en gaven ook elkaar de schuld dat onze moeder boos was geworden omdat we ruzie maakten. De aanname dat we allebei even verantwoordelijk waren voor die ruzie en dat dus ook samen maar moesten zien op te lossen, had het probleem alleen maar groter gemaakt.

Tegengestelde belangen
Als een ruzie ontstaat is dat vaak omdat twee partijen tegengestelde belangen hebben. Dat ze, in die ruzie, beiden die tegengestelde belangen proberen te verdedigen, betekent niet dat ze ook allebei evenveel schuld aan het conflict hebben.

Een zeepkar
Als jongetje van een jaar of tien had ik ooit een zeepkar. Die stond bij ons in de tuin. Op een gegeven moment was die zeepkar weg. Gestolen. Ik ging in de buurt kijken en zag die zeepkar in de tuin van buren een paar huizen verderop staan. ‘Dat is mijn kar! Die wil ik terug!’ riep ik naar de buurvrouw die net naar buiten kwam. ‘Ach stel je niet aan voor zo’n stom karretje,’ zei ze. Dan hadden haar kinderen mijn karretje gepakt, nou en? Het was toch maar een zeepkar. Ik werd kwaad en begon tegen haar te schreeuwen. Ruzie! Mijn belang was dat ik mijn karretje terug wilde. De kinderen van die buurvrouw hadden dat karretje ingepikt omdat zij er mee wilden spelen. Een tegenstelling van belangen. Betekende dat dan dat het conflict dat er tussen mij en die buurvrouw ontstond naar aanleiding van die belangentegenstelling evenveel aan mij te wijten was dan aan haar en haar kinderen?

Schreeuwen
Ik kreeg mijn karretje uiteindelijk wel terug omdat ik door bleef schreeuwen en zij daar genoeg van kreeg, hoewel ze oprecht niet leek te begrijpen waar ik me zo druk om maakte. Blijkbaar had ze het idee dat je, als je iets ziet dat je wil hebben, dat best gewoon mag pakken.

Machtsstrijd
Meestal is het zo dat als er een conflict tussen twee partijen is, dat dat te maken heeft met een machtsstrijd. Dan staan verschillende belangen tegenover elkaar. Dan is het zo dat het conflict brandend blijft zolang beide partijen zich niet aan elkaar gewonnen geven. Dat betekent niet dat, als één van beide partijen zich, noodgedwongen, gewonnen moet geven, daarmee ook de oorzaak van het conflict weggenomen wordt. Integendeel. Er is niets zo vervelend dan te moeten accepteren dat je onderworpen wordt en dat jouw belangen ondergeschikt gemaakt worden aan die van iemand anders. Daar kan alleen een gewapende vrede uit voortkomen. Of een koude oorlog.

Eigenbelang
Als je in zo’n conflict moet bemiddelen, kun je er maar beter niet van uitgaan dat beide partijen evenveel schuld hebben, maar dien je te kijken welke partij het fanatiekst probeert om de belangen van de andere partij ondergeschikt te maken aan zijn of haar eigen belangen. Dat is degene die het conflict het hardst speelt en het langst in stand houdt. Dat is dan dus ook de partij die het meest beteugeld dient te worden om te zorgen dat die partij stopt met het eenzijdig najagen van zijn of haar eigenbelang.

De helft gewonnen
De lieve vrede willen bewaren door beide partijen gelijkelijk verantwoordelijk te houden voor het conflict, zorgt er alleen maar voor dat juist die partijen die het fanatiekst bezig zijn met hun eigen belangen daarin gestimuleerd zullen worden. Dan weten ze dat, als ze een conflict aangaan met een andere partij, die partij vanzelf de schuld zal krijgen van de helft van het conflict. En dan staan ze, daardoor alleen al, op winst.

Schuld
De aanname dat ‘waar er twee vechten er twee schuld hebben’, is daarom een gevaarlijke aanname. Als je met aandacht naar een conflict kijkt, zul je altijd zien dat één van beide partijen toch net iets meer schuld heeft dan de andere.