Wijsheid
Als Boeddha, Christus en Mohammed werkelijk wijs waren geweest dan waren hun namen allang vergeten. Dat betekent niet dat de wijsheid die zij predikten dan ook vergeten zou zijn. Die wijsheid was er al voordat Boeddha, Christus en Mohammed geboren waren. Ze hebben die wijsheid niet verzonnen, maar hooguit doorgegeven. Wijsheid wordt niet door individuen gecreëerd en is ook geen individueel bezit. Alle wijsheid is er altijd al geweest. Geen enkel inzicht is exclusief aan het brein van een individu ontsproten. Hetzelfde geldt voor dwaasheid. Ook dwaasheid is er altijd al geweest. Zowel dwaasheid als wijsheid zijn ons collectieve bezit.

Aanbidden en onderwerpen
Het aanbidden van wijze individuen is dwaas, omdat we daardoor geloven dat wijsheid iets van exclusieve individuen is en niet voor ieder van ons is weggelegd. Ik denk dat dat de reden is waarom mensen zich aan Boeddha, Christus of Mohammed onderwerpen. Daardoor eigenen ze zich wijsheid niet toe, maar plaatsen die wijsheid boven zich. Als je wijsheid niet deel laat uitmaken van wie je bent, maar je aan anderen onderwerpt omdat je denkt dat je zo, indirect, gebruik kan maken van hun wijsheid, dan ben je, in mijn ogen, een dwaas.

Deel van jezelf
Want hoe kun je bepalen wat wijsheid is als je zelf weigert die wijsheid deel van jezelf te maken? Boeddha, Christus en Mohammed bezitten de wijsheid niet. De wijsheid die zij verkondigden is van ons allemaal en is ook altijd van ons allemaal geweest. Daarom heeft ieder individu het recht om zich die wijsheid eigen te maken. Als je echt van wijsheid houdt kun je zelfs niet anders. Door met wijsheid te leven geef je wijsheid door. Door die wijsheid door te geven zonder zelf met de eer te gaan strijken, houd je de wijsheid levend. Dan doet het er niet toe dat mensen niet meer weten dat ze die wijsheid via jou hebben verkregen.

Ego
Boeddha, Christus en Mohammed hebben in naam veel volgelingen. Die volgelingen doen, in naam van Boeddha, Christus en Mohammed zowel wijze als dwaze dingen. Dat komt omdat ze niet de wijsheid liefhebben, maar de Meester. Als Boeddha, Christus en Mohammed werkelijk wijs waren geweest, dan hadden ze er voor gezorgd als Meester allang vergeten te zijn. Het is hun grote ego dat er voor gezorgd heeft dat ze, tot ver na hun dood, als Meesters worden gezien.

Verlichters
Er zijn wijze mensen zonder groot ego. Die mensen zien zichzelf niet als wijs. Die mensen hebben geen volgelingen. Die mensen leven hun leven en raken met hun ziel de zielen van iedereen die ze tegenkomen. Ze verrichten geen grootse daden. Ze vallen niet op. Ze schrijven geen boeken of essays. Ze verkondigen geen leer. Ze verlichten het bestaan van de mensen om hen heen puur en alleen door hun aanwezigheid.

Wedstrijd
Wijsheid is geen wedstrijd. Boeddha is niet wijzer dan Christus, Christus is niet wijzer dan Mohammed en Mohammed is niet wijzer dan Boeddha. Degene met de meeste volgelingen is niet degene met de meeste wijsheid.

Onverwacht
Wijsheid vind je op de vreemdste plekken.

Jezus houdt van u
In het begin van de jaren zeventig van de vorige eeuw werkte ik als leerling-verpleegkundige in een psychiatrische inrichting, op een verblijfsafdeling. Daar zat een patiënte die heel erg in Jezus geloofde. Omdat het een psychiatrische inrichting was, werd dat gezien als een teken van haar gekte. Op een gegeven moment zei ze tegen me: ‘Jezus houdt van U.’ ‘Ik geloof niet in Jezus,’ antwoordde ik. ‘Dat maakt niet uit, Jezus houdt toch van u,’ zei ze. Naar mijn gevoel was zij wijzer dan menig paus of kardinaal.

Wijsheid en levenskunstenaarschap
Wat wijsheid precies is, weet ik eigenlijk niet. Daarom zou ik ook niet durven beweren dat ik wijs ben. Maar iemand die wijs is moet, denk ik, ook een levenskunstenaar zijn. Een filosoof die zelfmoord pleegt, dat kan eigenlijk niet. Door zelfmoord te plegen laat je je gemis aan liefde voor de wijsheid blijken. Nietzsche is misschien wel een bijzonder denker geweest, maar uiteindelijk heeft hij voor dwaasheid gekozen, niet voor wijsheid.

Licht en eenvoudig
Wijsheid moet ook iets lichts hebben, vind ik. Zware en ernstige gedachtes zijn zelden wijs. En wijsheid moet niet al te ingewikkeld zijn. Filosofen die teksten produceren die vol staan van moeilijke woorden en zelfbedachte termen, verdenk ik ervan om hun gebrek aan inzichten te verbergen achter taalgebruik dat uitsluitend bedoeld lijkt om te imponeren.

Vakmanschap
Als een timmerman uitlegt hoe hij doet wat hij doet, dan is dat op zich simpel. Dat betekent niet dat zijn vakmanschap simpel is. Uitleggen wat hij doet is simpel, maar het uitvoeren ervan niet per se. Een timmerman die op de vraag hoe je een spijker in een stuk hout slaat, daar een betoog van zes pagina’s voor nodig heeft, wekt weinig vertrouwen op. Een goede vakman heeft zijn wijsheid in zijn vingers zitten, zijn wijsheid als vakman dan.

Een levenskunstenaar
Een oom van mijn vader was een levenskunstenaar. Door zijn suikerziekte raakte hij, door de jaren heen, steeds meer lichaamsdelen kwijt door amputatie. Dat verminderde zijn levenslust geenszins. Integendeel. Hoe beperkter hij in zijn  bewegingsvrijheid werd, hoe meer hij van het leven wist te genieten. Daarmee inspireerde hij zijn omgeving. Door de verhalen die mijn vader over hem vertelde, inspireerde mijn oudoom mij ook. Zijn wijsheid gaf hij, door simpelweg te leven hoe hij leefde, aan mijn vader door, die die wijsheid weer aan mij doorgaf. Maar hoe die man heette, daar ben ik niet zeker van. Hoe hij er uit zag weet ik ook niet. Ik heb hem nooit gezien. Het doet er ook niet toe. Ik draag zijn levenswijsheid met me mee. En daar gaat het om.

Gewone mensen
Ik ben in mijn leven een aantal mensen tegengekomen die mij wijzer hebben gemaakt door hun voorbeeld. Dat waren gewone mensen, die alleen door degenen die hen direct hebben gekend, herinnerd worden. Over een tijd zijn al die mensen weer vergeten. En toch is daarmee hun invloed niet verdwenen. De wijsheid die zij hebben doorgegeven aan de mensen om hen heen, hebben die mensen ook weer doorgegeven aan de mensen om hen heen. Zo verspreidt wijsheid zich.

Dwaasheid
Dwaasheid verspreidt zich op dezelfde manier. Ook dwaze mensen dragen hun dwaasheid over op andere mensen. En één en dezelfde persoon kan beiden doen; zowel wijsheid als dwaasheid overdragen. Ik denk zelfs dat dat meestal zo is. Geen enkel mens is alleen maar wijs, geen enkel mens is alleen maar dwaas. En soms is het dwaasheid om wijsheid te willen promoten, door het vergaren van volgelingen bijvoorbeeld. Die nemen dan niet alleen je wijsheid over, maar ook alle dwaasheid die impliciet of expliciet in je zit.

De filosofen
Daarom vind ik Boeddha, Christus en Mohammed niet echt wijs. En ook veel filosofen zijn dat vooral in naam, maar hebben hun eigen dwaasheid veel te lief om zich exclusief liefhebbers van de wijsheid te mogen noemen.

Voor het oprapen
Wijsheid is niet hoog en verheven. Het behoort niet aan Meesters toe. Wijsheid ligt, net als dwaasheid, voor het oprapen. Het ingewikkelde is dat je soms wijsheid denkt op te rapen en dan met dwaasheid in je handen staat. Ook ik zie dat verschil niet altijd.

Mijn eigen zoektocht
Maar het is beter te erkennen dat je niet weet wat wijs of dwaas is, dan je te onderwerpen aan iemand anders die claimt dat wel te weten. Als iemand alles zeker denkt te weten, dan is hij of zij veel te verliefd op zijn of haar eigen denkbeelden om het onderscheid tussen wijsheid en dwaasheid te kunnen maken. En ik trap liever in mijn eigen dwaasheid dan in die van anderen.