Dienstplicht

Met enige regelmaat wordt er door politici of anderen opgeroepen om de dienstplicht weer opnieuw in te voeren, of eigenlijk weer actief te maken. In Nederland is de militaire dienstplicht opgeschort, wat betekent dat, mocht de overheid dat willen, die dienstplicht ook weer geactiveerd kan worden. Vaak wordt geopperd om niet alleen militaire dienstplicht her in te voeren maar om ook een maatschappelijke dienstplicht in te voeren.

Rechten en plichten
Het belangrijkste argument voor het invoeren van een algemene dienstplicht is dat jongeren zo leren dat ze niet alleen rechten maar ook plichten hebben. Daarnaast wordt het als een oplossing gezien om het personeelstekort in de zorg (bijvoorbeeld) aan te pakken. Omdat het woord ‘plicht’ bij sommigen weerstand oproept wordt er ook wel gesproken van diensttijd. Maar hoe je het ook noemt, het blijft een verplichte tijd die je in dienst bent van de overheid.

Burgers en overheid
Dat lijkt mij, om meerdere redenen, een slecht idee. Mijn meest principiële bezwaar betreft het sociale contract tussen burgers en de overheid. Naar mijn idee is de overheid er voor de burger, niet andersom. De overheid dient de burger te dienen. Door belasting te betalen aan de overheid voldoet de burger aan zijn of haar plicht ten opzichte van de overheid. En iedereen betaalt belasting, als het niet direct is dan wel indirect.

Belasting
Alles wat je koopt is belast. Dus door voedsel, kleding, energie, boeken en andere producten te kopen betaal je al belasting aan de staat. Als je inkomen hebt door werk betaal je daar ook belasting over. Alleen als miljardair of multinational kun je het je veroorloven nauwelijks tot geen belasting over je inkomsten te betalen. Door het betalen van belasting financiert de burger de overheid die met dat geld de diensten aan de burgers kan bekostigen.

Sociaal contract
Dat is het sociale contract tussen overheid en burgers. Je zou kunnen zeggen dat de overheid het collectieve eigendom is van de burgers omdat die burgers de overheid bekostigen. De burgers zijn, in dat sociale contract, niet het bezit van de overheid, maar de overheid is het collectieve bezit van de burgers.

Maatschappelijke dienstplicht
Dienstplicht verandert dat contract. Dat is waarom allerlei internationale verdragen met name maatschappelijke dienstplicht niet acceptabel achten. Voor militaire dienstplicht wordt een uitzondering gemaakt, maar maatschappelijke dienstplicht mag alleen opgelegd worden als alternatief voor mensen die principiële bezwaren hebben tegen militaire dienstplicht. Anders niet.

Dienstplicht
Ik vind overigens dat de overheid geen enkele dienstplicht op mag leggen, ook geen militaire dienstplicht. Ik vind het principieel onjuist dat een overheid zich het recht toe mag eigenen om haar burgers tot diensten te dwingen. Een mens behoort zichzelf toe. Geen enkel mens is het bezit van iets of iemand anders.

Misbruik
Als een overheid haar burgers hun autonomie ontneemt, ook al is het maar over een korte periode, dan maakt die overheid haar burgers tijdelijk tot haar slaven. Als een overheid het recht claimt om haar burgers tijdelijk tot slaven te maken, dan betekent dat dat daar vanzelf misbruik van gemaakt kan worden.

Excessen
De overheid van Noord-Korea beschouwt haar burgers als haar bezit. Een aantal van die burgers wordt gedetacheerd naar het buitenland om daar te gaan werken. Daar krijgen ze van die overheid een kleine vergoeding voor, die maar een fractie bedraagt van het geld dat die overheid voor het werk dat die burgers doen krijgt. Als je overheden het recht geeft om burgers tot diensten te verplichten kan dat tot dat soort excessen leiden.

Goed functionerende burgers
China besloot dat Oeigoeren heropgevoed dienden te worden en dwong die burgers om zich in heropvoedingskampen te verzamelen. Natuurlijk allemaal  met de beste bedoelingen, namelijk om van die Oeigoeren goed functionerende staatsburgers te maken. Zoals militaire dienstplicht van burgers goed functionerende soldaten tracht te maken. Als het ene mag, waarom zou het andere dan niet mogen?

Macht
Dat is waarom ik principieel tegen elke vorm van dienstplicht ben. Het verziekt het sociale contract tussen de burgers en de overheid. De overheid hoort er voor de burgers te zijn, niet andersom. Al was het maar omdat de overheid uit burgers bestaat. Politici en ambtenaren horen niet teveel macht over hun medeburgers te krijgen, al was het maar omdat sommige burgers, als je hen macht over hun medeburgers geeft, het niet kunnen nalaten die macht te misbruiken.

Burger en overheid
De overheid is er om de burgers te dienen, niet andersom. Als de overheid haar taak goed doet is dat gunstig voor de samenleving. De burger bekostigt de overheid, zodat die overheid in staat is haar werk goed te doen.

De kosten
Dat is waarom ik principieel tegen dienstplicht ben. Maar er is ook een praktische kant, waar voorstanders van dienstplicht niet over na wensen te denken. Dat zijn de maatschappelijke kosten van het herinvoeren van dienstplicht. Om militaire dienstplicht her in te voeren is er een enorme investering nodig.

De organisatie
Er moeten dan nieuwe kazernes worden gebouwd, een enorm arsenaal aan militaire kleding, wapens en munitie worden aangeschaft. Er dient een uitgebreide bureaucratie te worden opgebouwd om al die dienstplichtigen op geschiktheid te kunnen toetsen terwijl er nu al een tekort aan keuringsartsen is. Daarnaast dient er een ambtelijk apparaat te worden opgezet om te zorgen dat maatschappelijk dienstplichtigen op een goede manier kunnen worden ingezet.

Kosten en baten
De kosten van het invoeren van een algemene dienstplicht zijn enorm. Dat geld kan niet meer aan andere zaken worden besteed. De kosten zijn vrijwel zeker veel hoger dan de baten. Dus waarom zou je dan pleiten voor dienstplicht?

Plichtsbesef
De enige reden om desondanks voor dienstplicht te pleiten is een ideologische. De belangrijkste ideologische reden is dat het jongeren leert dat ze niet alleen rechten maar ook plichten hebben. Het schijnt dat vooral ouderen dienstplicht alleen daarom al een goed idee vinden. Een groot deel van de jongeren is het daar niet mee eens. Het lijkt er daarom op dat het een plicht is die ouderen aan jongeren op willen leggen omdat die ouderen vinden dat jongeren niet genoeg plichtsbesef hebben.

Ouderen versus jongeren
Maar hebben jongeren te weinig plichtsbesef? En al zouden jongeren te weinig plichtsbesef hebben, hebben ouderen dat dan wel? Door wie is het klimaat verziekt? Door de jongeren? Nee. Door wie is de woningcrisis veroorzaakt? Door de jongeren? Nee. De jongeren krijgen te maken met een wereld die verziekt is door ouderen die hun rechten belangrijker vonden dan de plicht om de wereld fatsoenlijk achter te laten voor de jongeren.

Dienstplicht voor ouderen
Daardoor zijn de jongeren verplicht om de rotzooi van de generaties voor hen op te ruimen. En die verplichting is al erg zat. Om dan als ouderen te claimen dat het de jongeren ontbreekt aan plichtsbesef is wel erg wrang. Moeten we dan de ouderen maar dwingen tot een algemene dienstplicht? Zodat zij eindelijk eens leren wat plichtsbesef precies inhoudt?
Ook dat lijkt me geen goed idee.

Een Japanse serie op de Duitse televisie
Vanaf mijn twaalfde wist ik dat ik niet in militaire dienst wilde. Samen met mijn broer Holly keek ik naar een Japanse serie op de Duitse televisie die over een gewetensbezwaarde Japanner ging, die uiteindelijk toch naar het front werd gestuurd. Na het zien van die serie besloten Holly en ik allebei dat we, als we opgeroepen zouden worden voor militaire dienstplicht, vanwege gewetensbezwaren zouden weigeren. We wisten ook dat we dan vervangende dienst zouden moeten doen, en dat die vervangende dienst iets langer zou duren dan de militaire dienstplicht.

Vervangende dienst
In eerste instantie leek me dat redelijk. Maar hoe meer ik er over ging nadenken, hoe vreemder ik het vond. Een vriend van ons werd erkend als gewetensbezwaarde en deed zijn vervangende dienst door in een psychiatrische inrichting te gaan werken. Toen ik opgeroepen werd voor militaire dienst had ik al twee jaar in een psychiatrische inrichting gewerkt. Vrijwillig. Dan zou je verwachten dat ik daardoor geen vervangende dienst zou hoeven doen, maar dat was niet zo.

Betrokkenheid
Als de redenering zou zijn dat je vervangende dienst dient te doen om op die manier te laten zien dat je je maatschappelijke verantwoordelijkheid op je neemt, dan zou ik vrijgesteld hebben moeten worden. Door vrijwillig twee jaar in de psychiatrie te werken had ik immers laten zien wel degelijk maatschappelijk betrokken te zijn.

Onderwerping
Maar daar ging het niet om. De overheid maakte mij duidelijk dat het erom ging dat ik zou accepteren dat de overheid het recht heeft mij tot diensten te verplichten. Dienstplicht is een manier om burgers aan de overheid te onderwerpen. En dat stuitte me tegen de borst. Welk recht heeft een overheid om mij aan zich te onderwerpen, vroeg ik mij af. Ben ik dan niet van mezelf? Ben ik niet vrij om, ten alle tijden, over mijzelf te beschikken? En wie besluiten dat dan? Het zijn altijd mensen die die besluiten nemen. En ik laat me niet door een ander mens onderwerpen.

Totale weigering
Ik besloot dat ik ook vervangende dienst zou weigeren. Ik nam me voor dat ik, mocht ik daardoor in de gevangenis belanden, in hongerstaking zou gaan. Ik was jong en impulsief. Niemand heeft het recht om mij mijn vrijheid af te pakken, dacht ik. Ik was bereid tot het uiterste te gaan en vertelde dat ook aan de psycholoog die diende te onderzoeken of ik wel normaal was omdat ik me voorgenomen had militaire dienst te weigeren.

Afkeuren
Ik had geluk. De psycholoog was een aardige man die aan me vroeg of ik er bezwaar tegen had dat hij mij af zou keuren voor dienst. Ik vroeg eerst nog wat de gevolgen daarvan zouden kunnen zijn en hij zei dat ik dan best nog minister van defensie zou kunnen worden. Met andere woorden dat het nauwelijks invloed op de rest van mijn bestaan zou hebben. Hij liet de keuze aan mij en ik besloot mij af te laten keuren.

Zeggenschap
Terecht. Ik ben niet geschikt voor dienstplicht. Dienstplicht ontneemt je de zeggenschap over jezelf en dat kan ik niet accepteren. Vrijheid betekent dat je volledige zeggenschap over jezelf hebt. Altijd. Dat je zelf kan bepalen hoe en aan wie je je diensten aan wilt bieden, en onder welke voorwaardes.
Ik voldoe aan de plichten die ik aanga, niet aan de plichten die me worden opgelegd.

Tegen dienstplicht
Ik ben 69 jaar oud. Vanaf mijn twaalfde ben ik tegen dienstplicht, elke vorm van dienstplicht. Als je jongeren wilt leren dat ze zowel plichten als rechten hebben dien je dat op een andere manier te doen dan ze te onderwerpen aan een dienstplicht, wat voor een dienstplicht dan ook.

Intrinsieke motivatie
Als je mensen verplicht tot een dienst dan ontneem je ze de mogelijkheid om vanuit een intrinsieke motivatie dienstbaar te zijn. Daar worden mensen niet dienstbaarder van. Daarmee corrumpeer je juist een dienstbaarheid die vanuit een intrinsieke motivatie wordt aangeboden.

En ook daarom ben ik tegen elke vorm van dienstplicht.

Het is nergens goed voor.