De krant:
Amsterdams studentencorps biedt excuses aan voor structureel geweld.
Studentencorps ASC/ASV onderwierp nieuwkomers aan geweld bij hun ontgroening.
ASC/ASV biedt leden en ouders daarvoor excuses aan.
Er volgen geen straffen.
Dat was volgens het corps niet de opzet van het onderzoek.
(Bron: Trouw zaterdag 22 April 2023)

Structureel geweld
De mannelijke aspirant-leden van het Amsterdamse studentencorps werden geschopt, geslagen en gestompt. Dat dit structureel gebeurde blijkt wel uit het feit dat er door het advocatenkantoor dat er onderzoek naar deed, geen enkel herendispuut gevonden werd waar nooit geweld tegen aspiranten werd gebruikt. Dat geweld leidde tot striemen, kneuzingen en hersenschuddingen, terwijl sommige nieuwkomers na hun mishandeling mank liepen.

Geschokt
Rector Sebastiaan Klaver (van het Amsterdams studentencorps) wist weliswaar dat er geweld plaatsvond, maar was, naar eigen zeggen, vooral geschokt omdat het bij alle mannendisputen plaatsvond, vaak om iemand te straffen voor een overtreding, maar bij enkele disputen was het een vast onderdeel van het programma.

Geheimhouding
Wat er allemaal in die disputen gebeurd is, is niet bekend gemaakt, omdat dat, volgens Sebastiaan Klaver de enige manier was om leden bereid te krijgen om over deze misstanden uit de school te klappen.

Netwerk
Leden zijn gevraagd om aangifte te doen, maar er is niemand naar de politie gestapt. Rector Klaver weet ook wel waarom. De repercussies van aangifte zijn vaak groter dan het voordeel dat het slachtoffer daar uit haalt omdat je, als je aangifte doet, geen toekomst binnen de vereniging of het dispuut hebt. En dan ben je dus ook het netwerk dat zo’n vereniging en dispuut vormt kwijt.

Je plaats weten
Aan rector Sebastiaan Klaver wordt gevraagd waarom de vereniging vast blijft houden aan ontgroening en hij antwoordt: ‘De groentijd kan bijdragen aan groepssolidariteit en het leren kennen van de vereniging of het dispuut. Een bijkomend voordeel is het bijbrengen van anciënniteit. Dus je plaats weten, gevoel hebben voor verhoudingen.’

Zwijgcultuur
Ik denk dat hij gelijk heeft als hij zegt dat de groentijd kan bijdragen aan groepssolidariteit. Maar het is de vraag of je dat moet willen. Het is dezelfde groepssolidariteit die binnen de Maffia en binnen Motorbendes, streetgangs en autocratische regimes wordt afgedwongen. Vandaar ook dat het tot dezelfde zwijgcultuur leidt wanneer onderzoek naar misstanden binnen zo’n groepering plaatsvindt. Dat soort groepssolidariteit is corrumperend en alleen daarom al volslagen ongewenst.

Leren kennen
Als ontgroening nodig is om een vereniging of dispuut te leren kennen, is er iets mis met de conceptie van ‘leren kennen’. Ik heb mijn vrouw leren kennen door op een gelijkwaardige manier met haar te communiceren. Zij heeft mij niet hoeven ontgroenen en ik haar niet. Sterker nog, ik denk dat we elkaar helemaal nooit zo goed hadden leren kennen als we elkaar hadden lopen ontgroenen. Je leert je aanpassen aan zo’n vereniging of dispuut, maar dat is iets anders dan een vereniging of het dispuut leren kennen. Daar heb je helemaal geen ontgroening voor nodig.

Gevoel voor verhoudingen
Het bijkomend ‘voordeel’ van ‘het bijbrengen van anciënniteit, dus je plaats weten, gevoel hebben voor verhoudingen’, door middel van vernederingen kan ik niet als iets positiefs zien. Een club die het nodig vindt om mij door middel van vernederingen op mijn plaats te zetten zodat ik een gevoel krijg voor verhoudingen, is het tegendeel van een club waar ik me veilig zou kunnen voelen.

Vernedering
Ik ben nooit lid geweest van een studentenvereniging. Ik ben sowieso nooit lid geweest van een club die me pas wilde accepteren na een ontgroening. Dat soort vernedering heb ik mezelf nooit laten aandoen, juist omdat ik mijn eigen plaats bepaal en mijn eigen gevoel heb voor verhoudingen. Die laat ik me niet door anderen opleggen.

Grensoverschrijdend gedrag
Ook als iemand een maatschappelijke functie heeft die ‘boven’ die van mij staat, dan nog accepteer ik niet dat die persoon daar misbruik van maakt door me te vernederen. Dat recht heeft niemand. Mensen die zich het recht toe-eigenen om anderen te vernederen, plegen alleen daardoor al grensoverschrijdend gedrag. En dat soort gedrag vinden we, mag ik hopen, niet acceptabel meer.

Het normale van vernederen
De oorzaak van het feit dat er, ondanks alle aandacht voor het probleem van grensoverschrijdend gedrag, nog steeds veel van dat gedrag plaatsvindt, ligt in het gegeven dat veel mensen die dat gedrag plegen door middel van ontgroening hebben geleerd dat het normaal is dat je mensen leert wat hun plaats is en wat voor een gevoel van verhoudingen ze dienen te hebben, door ze te vernederen.

Ons kent ons
Dat mensen lid willen worden van een studentenvereniging die aan ontgroening doet, heeft te maken met het feit dat je daardoor in een netwerk terecht komt dat uitermate goed van pas komt als je later een goede functie in de maatschappij wilt bekleden. Ons kent ons. Een lid van een bepaalde vereniging zal, als dat zo uitkomt, eerder een lid van dezelfde vereniging verkiezen bij een vacature voor een belangrijke functie dan iemand die helemaal geen lid van een vereniging is geweest. Al was het maar omdat van de laatste niet zeker is of hij ‘zijn plaats wel weet en een goed gevoel voor verhoudingen heeft’. Bij een dispuutgenoot weet je dat natuurlijk wel.

Geweld
Ontgroenen zou bij wet verboden moeten worden. Universiteiten zouden studentenverenigingen en disputen die aan ontgroenen doen, niet meer moeten mogen sponsoren. Al was het maar om te voorkomen dat het geweld dat gebruikt wordt tot ernstig letsel of zelfs de dood leidt. Zoals dat het geval was met een dispuut in Vlaanderen, waarbij een aspirant lid zo werd mishandeld dat hij op een afschuwelijke wijze is gestorven.

Reuzegom
De ellende die de leden van de studentenvereniging Reuzegom Sanda Dia hebben laten ondergaan, is nauwelijks te beschrijven. Sanda Dia week qua afkomst nogal af van de andere aspirantleden. Zijn vader was arbeider en zijn moeder was zwart. Of dat de oorzaak was van de ellende die ze Sanda Dia hebben laten ondergaan, is speculatie, maar onwaarschijnlijk is het niet. De leden van dat dispuut kwamen pas drie jaar later voor de rechter, waarbij ze elkaar de schuld gaven. Wie precies verantwoordelijk was voor wat was daardoor niet echt vast te stellen.

Geen strafblad
De leden van Reuzegom die, door deze uit de hand gelopen ontgroening, verantwoordelijk waren voor de dood van Sanda Dia hebben, na jaren soebatten, ieder taakstraffen gekregen van ten hoogste 300 uur en moeten een boete betalen. Maar deze veroordeling komt niet op hun strafblad te staan. De reden die de rechter gaf voor dit, in mijn ogen wel zeer milde vonnis, was dat de verdachten veel negatieve media-aandacht hadden gehad.

De media
Hoe zouden de media over zo’n ernstige misdaad, waarbij de details van wat die arme Sanda Dia allemaal heeft moeten doorstaan, bijna te gruwelijk om te beschrijven, op een positieve manier aandacht hebben kunnen geven? En zou de rechter, als het om een groep jongeren uit een achterstandswijk was gegaan, net zo mild zijn geweest als zij iemand hetzelfde leed hadden aangedaan en dat negatief in het nieuws was geweest?

Rechtenstudenten
Wrang is dat de leden van dat dispuut rechtenstudenten zijn. Van een groot aantal leden van Reuzegom zaten hun vaders ook al in die studentenvereniging. Het zoeken naar een rechtbank die als ‘neutraal’ kon worden aangemerkt, viel nog niet mee, omdat veel rechters in België nabije familie van de aangeklaagde leden van Reuzegom zijn. En of de rechtbank die hen uiteindelijk veroordeeld heeft echt ‘neutraal’ was, is natuurlijk ook maar de vraag. Dat de veroorzakers van de dood van Sanda Dia later ooit rechter zullen worden, in ieder geval nog steeds kunnen worden, maakt de zaak alleen maar extra wrang.

Afschaffen
Om dit soort excessen te voorkomen, zou ontgroenen bij wet verboden moeten worden. Dat het een traditie is, volgens sommige bronnen van meer dan 1800 jaar oud, doet daar niets aan af. Slavernij is een veel oudere traditie, maar die traditie hebben we, terecht, ook verboden.

Strafbaar geweld
Het feit dat het Amsterdamse studentencorps structureel geweld bij hun ontgroeningen gebruikte, op een manier die niet anders dan strafbaar genoemd kan worden, zonder dat dat tot straffen leidde, is op zichzelf al angstaanjagend. Dat degenen die het is overkomen daar geen aangifte van durven doen, is feitelijk nog angstaanjagender. Dat de leden van dat studentencorps later allerlei belangrijke posities in onze maatschappij zullen gaan innemen, is misschien wel het allerangstaanjagend.

Zwijgcultuur
We weten al meer dan honderdvijftig jaar dat er in studentenverenigingen en disputen dingen gebeuren die het daglicht niet kunnen verdragen. Dat blijkt alleen al uit het feit dat er een zwijgcultuur heerst binnen studentenverenigingen en disputen, waar vrijwel niemand zich aan durft te onttrekken, vanwege de consequenties die dat voor zo’n ‘klokkenluider’ heeft. Het geweld dat er binnen die verenigingen en disputen werd en wordt gebruikt, heeft meer dan eens tot de dood van een aspirant lid geleid. Nog los van allerlei blessures die er het gevolg van waren.

Getraind in vernederen
Je zou willen dat leden van een studentencorps zich niet zo schandalig zouden gedragen ten opzichte van nieuwkomers. Maar misschien is dat wel teveel gevraagd van degenen die lid zijn geworden van een studentencorps omdat ze daardoor een grotere kans lopen de meest machtige posities in de maatschappij in te zullen gaan nemen. Dankzij dat ontgroenen zijn de leden van dat studentencorps goed getraind in vernederen, een eigenschap die je eigenlijk niet zou willen zien in mensen die ooit belangrijke maatschappelijke posities in kunnen gaan nemen.

Machtsmisbruik
Ontgroenen is altijd maar één heel klein stapje verwijderd van machtsmisbruik, als het al feitelijk geen machtsmisbruik is. Studentenverenigingen of disputen die geweld bij het ontgroenen gebruiken zouden daarom als criminele organisaties beschouwd moeten worden, en alleen om die reden al verboden moeten worden.

Ontgroenen zou taboe moeten zijn.

Het zou niet moeten mogen.

Voor dit essay heb ik onder andere gebruik gemaakt van een artikel in Trouw van Merijn van Nuland (zaterdag 22 april 2023).