Advies
Overheden huren steeds vaker externe adviesbureaus in. Dat is een kostbare en soms rampzalige gewoonte. Toch zit er wel degelijk een logica achter. Het is namelijk een perfecte manier om beslissingen te kunnen nemen zonder de verantwoordelijkheid voor de gevolgen van die beslissingen op je te hoeven nemen. Dat geldt voor beide partijen.

Verantwoordelijkheid
De overheid kan, als de gevolgen van het opvolgen van een advies van een extern adviesbureau desastreus blijken te zijn, verwijzen naar het feit dat ze alleen maar de adviezen van dat adviesbureau hebben opgevolgd. Het adviesbureau kan daar vervolgens op reageren door terecht te stellen dat niet het adviesbureau maar de overheid uiteindelijk de beslissingsbevoegdheid heeft.

Verwijzen
Dat betekent dat de overheid noch het adviesbureau op zijn of haar verantwoordelijkheid kan worden aangesproken. De overheid verwijst naar het adviesbureau dat vervolgens naar de overheid wijst. Maar als niemand verantwoordelijk is, waarom betalen we dan met zijn allen zoveel geld aan de overheid en, indirect, aan al die externe adviesbureaus?

U vraagt…
Een adviesbureau dat het overigens zou wagen om, uit verantwoordelijkheidsgevoel, een advies uit te brengen waarvan dat adviesbureau weet dat de opdrachtgever daar niet blij mee is, weet dat het gevolg daarvan zal zijn dat die opdrachtgever dat adviesbureau de volgende keer niet meer in zal huren. Dus zal elk adviesbureau dat veel opdrachten in de wacht wil slepen, vooral die adviezen geven die geen controverse oproepen bij de opdrachtgever.

Het beste advies?
Met andere woorden: een succesvol adviesbureau vertelt de klant wat die klant wil horen, niet het advies wat voor die klant uiteindelijk het beste zou zijn.

Objectief sausje
Overheden lijken dus adviesbureaus in te huren om de besluiten die ze al van plan waren te nemen van een objectief sausje te voorzien. Door een adviesbureau in te huren kunnen die overheden, als de uitkomst onwelgevallig is, beweren dat ze gewoon de adviezen van een ‘onafhankelijk’ adviesbureau hebben opgevolgd. Tja, en als dat fout gaat, ligt dat niet aan de overheid, maar aan het adviesbureau.

Advies
Zoals ik al zei kan het adviesbureau er vervolgens terecht op wijzen dat de overheid toch echt verantwoordelijk is voor het beleid en dat zij alleen maar advies hebben gegeven.

Imago van kennis en inzicht
Werken bij een adviesbureau vraagt niet veel inzicht in de problematiek waarvoor dat adviesbureau wordt ingehuurd. Wat vooral belangrijk is, is dat het adviesbureau het imago van kennis en inzicht weet te verkrijgen. Met hoe meer aplomb een advies wordt gegeven, hoe sneller zo’n advies zal worden geaccepteerd, zeker als het aansluit bij datgene dat de opdrachtgever wenselijk acht.

Knopen doorhakken
Mensen die voor zo’n adviesbureau werken moeten vooral overtuigd zijn van zichzelf. Ze mogen nauwelijks aan zichzelf twijfelen. Ze worden immers ingehuurd om knopen door te hakken, niet om overal kanttekeningen bij te maken en zo de twijfel te vergroten.

Bluffen
Veel adviesbureaus zijn actief op zoek naar mensen die net zijn afgestudeerd en het juiste profiel hebben om een succesvol medewerker te zijn. Daarvoor hoeven ze niet veel te weten van datgene waar ze adviezen over zouden moeten geven. Ze moeten vooral in staat zijn om te bluffen dat ze het weten. Als ze zich vergissen is dat niet erg. Daar lijden ze zelf niet onder en, als ze maar doen wat de opdrachtgever van hen verwacht, ook het adviesbureau niet.

Gemengde belangen
De dans tussen overheden en adviesbureaus is niet zonder gevaar. Zeker niet als de mensen die voor adviesbureaus gewerkt hebben bij de overheid gaan werken en de mensen die bij de overheid hebben gewerkt bij adviesbureaus gaan werken. Dan vermengen de belangen van de overheid en de adviesbureaus zich op een manier die niet anders dan corrumperend kan werken.

Denktanks
Ik weet niet meer precies wanneer ik voor het eerst van zogenaamde ‘denktanks’ hoorde. Dat blijken ook een soort adviesbureaus te zijn die opgericht zijn door rijke en machtige bedrijven en miljardairs. Die ‘denktanks’ geven gevraagd en ongevraagd adviezen aan overheden en grote internationale instellingen. Die adviezen zijn niet objectief of neutraal. Ze zijn gevoed door de belangen van degenen die die ‘denktanks’ hebben opgericht en bekostigd.

Propagandamachines
Die ‘denktanks’ zijn feitelijk propagandamachines van een kleine groep zeer bevoorrechte burgers en bedrijven. De mensen die voor die ‘denktanks’ worden ingehuurd worden van tevoren streng geselecteerd op de meningen die ze verkondigen. Als die meningen gunstig gebruikt kunnen worden, worden degenen met die meningen ingehuurd om hun ideeën door middel van die ‘denktanks’ te verspreiden. Altijd ter meerdere eer en glorie van degenen die die ‘denktanks’ bekostigen. En ‘wiens brood men eet, wiens woord men spreekt’. Van onafhankelijk denkwerk is bij dat soort ‘denktanks’ dan ook geen sprake.

Noodzaak
Hebben we die ‘denktanks’ en adviesbureaus eigenlijk wel nodig? Is het geld dat er aan ‘denktanks’ en adviesbureaus wordt besteed wel goed besteed?

Rechtstreeks voor de overheid
Dat hangt er van af over wiens belangen we het hebben. Voor de belangen van de samenleving als geheel zijn de kosten veel te hoog. De intellectuelen die voor ‘denktanks’ en adviesbureaus werken, zouden ook rechtstreeks voor de overheid kunnen gaan werken of daadwerkelijk zinnig werk kunnen gaan doen dat nu blijft liggen.

Zinnig werk
Wat de samenleving nodig heeft zijn mensen die zorg verlenen, die onderwijs verzorgen, die voor infrastructuur zorgen, die wetenschappelijk onderzoek doen dat ons allen bevoordeelt. En daar zijn er te weinig van. Dat komt omdat advieswerk en in een ‘denktank’ zitten veel meer geld en status oplevert dan daadwerkelijk zinnig werk doen.

Parasitair kapitalisme
Ik heb het wel vaker gehad over het gegeven dat de vorm van kapitalisme zoals wij die nu kennen een parasitaire vorm van kapitalisme is. Als je succesvol wil zijn in het veroveren van een hoge positie met een hoog salaris, dan kun je beter voor een adviesbureau gaan werken of  bij een ‘denktank’ dan dat je je bijvoorbeeld verder bekwaamt als ziekenhuisarts in opleiding.

Verantwoordelijkheid
Niet alleen dat je sneller veel geld binnen harkt, maar ook je verantwoordelijkheid voor de gevolgen van wat je doet is veel en veel kleiner. Geen wonder dat mensen die wiskunde, natuurkunde of scheikunde hebben gestudeerd zich gemakkelijk laten overhalen om bij een adviesbureau te gaan werken in plaats van zich verder te ontwikkelen in hun vakgebied.

Corruptie-bevorderend
Uitstekend beloond worden voor iets dat nauwelijks verantwoordelijkheid vraagt is op zichzelf al een corrumperend gegeven. Feitelijk worden degenen die bij adviesbureaus werken uitgenodigd om met zo weinig mogelijk input zoveel mogelijk profijt te trekken van de samenleving.

Geen adviesbureaus meer
Stel je voor dat de overheid vanaf vandaag geen adviesbureaus meer inhuurt en degenen die daadwerkelijk kennis en expertise hebben in een vakgebied als ambtenaren inhuren, voor een redelijk maar niet exorbitant salaris. Dan zouden opeens een heleboel adviesbanen verdwijnen. Je zou kunnen zeggen dat dat slecht is voor de werkgelegenheid, maar dat is alleen maar zo als er banen te weinig zijn.

Schuiven met banen
Als er een overschot aan banen is, is het juist gunstig om mensen die werk doen dat maatschappelijk nauwelijks iets oplevert of zelfs schadelijk is voor de samenleving, te ontslaan. Dan kunnen die mensen op zoek gaan naar de banen die maatschappelijk noodzakelijk zijn, maar waar een enorm tekort aan personeel bestaat.

Salaris
Voor die voormalige adviseurs is het natuurlijk zuur als ze daarmee minder kunnen verdienen dan het bedrag dat ze nu maandelijks aan de samenleving weten te onttrekken. Maar dat mag geen reden zijn om ze er mee door te laten gaan.

Zinvol werk
Overigens is het niet denkbeeldig dat mensen die nu voor een adviesbureau werken, veel meer plezier aan hun werk zouden ontlenen als ze zinvol werk zouden hebben.

Positie
Er gaat simpelweg teveel geld naar mensen wiens werk nauwelijks maatschappelijk nut heeft of zelfs schadelijk is, alleen maar omdat ze zo handig zijn geweest zich een machtige positie in de samenleving toe te eigenen of zelfs te creëren.

Bureaucratie
Dat de bureaucratie steeds groter en machtiger wordt komt omdat bureaucraten de samenleving steeds ingewikkelder maken. Zo ingewikkeld dat vrijwel niemand nog precies weet hoe het werkt, zelfs de bureaucraten die er verantwoordelijk voor zijn niet. Daarom zijn er steeds meer bureaucraten nodig om nog een weg te kunnen vinden in het doolhof dat ze zelf hebben gecreëerd. En al die bureaucraten hebben de neiging om nog meer bureaucratie toe te voegen waardoor de samenleving nog ingewikkelder wordt. En ook al die bureaucraten voelen zich niet persoonlijk verantwoordelijk voor datgene dat ze, namens de bureaucratie, veroorzaken.

Hordes
Het grootste deel van de mensen in onze samenleving heeft daar geen baat bij. Een klein deel van de mensen wel. Die weten voor zichzelf een uitzonderingspositie te creëren door de overheid zover te krijgen dat zij zaken zelf mogen regelen. Deregulering wordt dat genoemd. Dat betekent dat voor een kleine bevoorrechte groep hordes worden weggenomen, maar dat voor de rest van de samenleving steeds meer bureaucratische hordes worden opgeworpen.

Dom en arm
‘Hou jij ze dom, dan hou ik ze arm,’ schijnt Petrus Regout, een beruchte fabriekseigenaar die eind negentiende eeuw in Maastricht woonde, ooit tegen een pastoor gezegd te hebben.

Verwarring
‘Zorg dat iedereen constant in verwarring is, dan zorgen wij dat we daar zoveel mogelijk profijt van kunnen trekken’, lijken de multinationals en miljardairs tegen de overheid te zeggen. En het werkt. Het is wat parasitair kapitalisme ook in onze eeuw mogelijk maakt.

Parasitair kapitalistisch systeem
Een kapitalistisch systeem waar maar een heel klein deel van de samenleving enorm van profiteert terwijl het grootste deel van de samenleving het gelag betaalt, kan immers niet anders dan als een parasitair kapitalistisch systeem worden gezien.

Advies?
Ik vermoed dat geen enkele ‘denktank’ het met me eens zal zijn. Ik vermoed dat ook geen enkel adviesbureau de voor de hand liggende oplossing zal adviseren.

Welzijn
Overheden dienen te stoppen met het bevoordelen van degenen onder ons die zich ten koste van anderen verrijken. Ze dienen te stoppen met het faciliteren van parasitair kapitalisme. Ze dienen zich te realiseren dat niet het welzijn van de bevoorrechte klasse prioriteit moet hebben, maar het welzijn van degene die helemaal onder aan de maatschappelijke ladder staat.

Bestaansrecht
Mijn advies aan de overheid is simpel en gratis. Zorg ervoor dat het bestaansrecht van degene die helemaal onder aan de maatschappelijke ladder staat gewaarborgd is. Dat diegene minimaal een dak boven het hoofd heeft, te eten heeft, schoon drinkwater heeft, warme kleren voor de winter kan aanschaffen en goede zorg en passend onderwijs geniet. Als een overheid daarvoor zorgt, dan doet een overheid haar werk goed. Anders niet.

Daar hoeft verder geen adviesbureau aan te pas te komen.