Geld
Twintigduizend jaar geleden bestond geld nog niet. Als er behoefte was aan voedsel ging men dat gemeenschappelijk verzamelen of door middel van jacht of visvangst vergaren en gebruikte dat voedsel ook gezamenlijk. Als er een verblijfplaats moest worden gemaakt, of potten werden gebakken of gereedschappen werden gemaakt, was dat altijd voor het collectieve belang zonder dat individuen daar persoonlijk voor beloond werden, anders dan door de waardering van hun stamgenoten.

Ruilen en verbinden
Soms kwamen stammen bij elkaar om gezamenlijk een feest te vieren of spullen te ruilen of om samen een monument te bouwen (zoals Stonehenge). Zo verbonden de mensen zich in stamverband en verbonden stammen zich met elkaar. Daar kwam geen geld aan te pas.

Gemeenschappelijk
In verre uithoeken bestaat dat systeem nog steeds. Als zo’n gemeenschap een gemeenschappelijke woning nodig heeft dan bouwt men dat gemeenschappelijk met gebruikmaking van materialen die door de gemeenschap worden verzameld.

Gemeenschap
In zo’n systeem werkt de gemeenschap samen om de belangen van iedereen die deel uitmaakt van die gemeenschap te dienen. Juist door het ontbreken van geld kan dat soepel geregeld worden.

Maatstaf
Doordat wij geld als maatstaf van waarde gebruiken, vernietigen we de mogelijkheid om als gemeenschap datgene te doen dat voor ons als gemeenschap het meest gunstig is. In dat opzicht is geld een schadelijke uitvinding.

Doel
Natuurlijk is het gemakkelijker om als kleine gemeenschap zonder geld te kunnen functioneren dan als de samenleving waar de meeste mensen nu deel van uitmaken. Of we nog zonder geld zouden kunnen is maar de vraag. Geld is van middel tot doel geworden. En dat is precies het probleem.

Globaal oplossen
Stel dat we in staat zouden zijn om als globale samenleving te functioneren zoals we dat in klein verband deden voor de uitvinding van geld, dan zouden de kosten van het klimaatbeleid geen rol spelen. We zouden dan gezamenlijk kijken wat het probleem is en hoe we dat probleem op zouden kunnen lossen.

Focus
Omdat we weten dat fossiele energie schadelijk is en we de kennis hebben om schone energie op te wekken, zouden we vanzelf al onze energie steken in het zo snel mogelijk stoppen met fossiele energie en het zo snel mogelijk overgaan op zonne-energie, windenergie, getijde-energie en andere vormen van schoon op te wekken energie. Ook zouden we alle mogelijkheden uitzoeken om de opslag van schone energie te verbeteren en te vergroten.

Kennis versus geld
We hebben immers de kennis om die overgang van fossiele energie naar schone energie te maken allang in huis. Ook de kennis om die energie op te slaan is al aanwezig. De enige reden dat dat niet sneller gaat dan het nu gaat heeft te maken met financiële belangen. Met geld dus.

Waarde
Wat is geld? Geld is een middel om de waarde van producten en diensten ten opzichte van elkaar te kunnen bepalen. Maar geld heeft op zichzelf nauwelijks waarde. De waarde van een euro is wat de gek er voor geeft. Dat een dollar meer waard is dan een roepie is niet omdat die dollar uit duurder papier bestaat, maar omdat aan een dollar simpelweg meer waarde wordt toegekend.

De functie van geld
Er is wel wat te zeggen voor de functie van geld om de waarde van producten en diensten ten opzichte van elkaar te kunnen bepalen, maar dat is niet de enige functie die geld heeft. Door het vergaren van geld kunnen individuen veel meer rijkdom en macht vergaren dan hun medemensen. En dat kan corrumperend werken.

Eigenbelang
Als je door het vergaren van geld meer macht en rijkdom verkrijgt dan je medemensen, is de kans niet denkbeeldig dat je die macht en rijkdom niet in zult zetten voor het collectieve belang, maar puur en alleen voor het eigenbelang. Zelfs als dat betekent dat je daarmee de samenleving waar je deel van uitmaakt schaadt.

Bestaansrecht
Dankzij de uitvinding van geld is het mogelijk dat de verschillen in macht en rijkdom tussen individuele mensen zo groot is geworden dat de ene mens het bestaansrecht van de andere mensen aan diens laars kan lappen. Alsof het bezit van geld je het recht geeft om het bestaan van je medemensen ondergeschikt te maken aan jouw eigenbelang.

Rijkdom en macht
Het is in het belang van de gehele samenleving dat de wereld leefbaar blijft. Als een individu persoonlijk nauwelijks last heeft van het feit dat delen van de wereld onleefbaarder worden, maar er wel baat bij heeft, omdat hij of zij rijkdom en macht verkrijgt door juist datgene te doen dat de wereld onleefbaar maakt, dan is de kans verre van denkbeeldig dat dat eigenbelang door die persoon boven het collectieve belang geplaatst wordt.

Corrumperende werking
Dat is hoe geld corrumpeert. Dat wil zeggen dat het ongelimiteerd mogen vergaren van rijkdom en macht door middel van geld een corrumperende werking heeft. Doordat met geld rijkdom en macht verkregen kan worden, ontstaat er een groot verschil tussen individuen. Degenen die rijkdom en macht nastreven zullen er alles aan doen om zoveel mogelijk geld te verzamelen om daarmee die rijkdom en macht te verkrijgen. Zo wordt geld van een middel een doel.

Geld als middel of als doel
Op zichzelf is geld neutraal. Het zou een handig middel kunnen zijn om verschillende diensten en producten op hun waarde te kunnen schatten, maar zo werkt geld (allang) niet (meer). Geld als middel is niet het probleem. Geld als doel wel.

Te duur?
Klimaatmaatregelen heten te duur te zijn. Feitelijk is dat onzin. Voor onze globale samenleving zijn klimaatmaatregelen noodzakelijk voor een fatsoenlijk bestaan voor iedereen. Als er geen klimaatregelingen worden getroffen zullen daar honderden miljoenen mensen de dupe van zijn. Die prijs, in mensenlevens, is veel te hoog. Wat is de waarde van een mensenleven? Is er iets waardevollers voor ons als samenleving? En zo ja, wat dan?

Mensenlevens
Hoeveel mensenlevens mag het kosten om ieder jaar minstens één keer een vliegvakantie te mogen houden? Hoeveel mensenlevens mag het kosten om de beleggers en aandeelhouders van de fossiele industrie nog rijker en machtiger te maken? Hoeveel mensenlevens mag het kosten om de ambities van autocraten waar te kunnen maken? Hoeveel mensenlevens mag het kosten om miljardairs nog rijker en machtiger te maken?

Multimiljardairs
Hoeveel mensenlevens mag het kosten om de familie Sackler nog rijker en machtiger te maken? Of Elon Musk, Jef Bezos, Mark Zuckerberg, Bill Gates, Warren Buffet, de familie Koch, de Bin Laden’s, Bin Salman’s, en al die andere multi-miljardairs wereldwijd.

De wortel van het kwaad
Geld is de wortel van alle kwaad. Niet omdat geld als middel wordt gebruikt, maar omdat geld een doel op zichzelf is geworden. As dat niet zo was, dan hadden we de problemen waarvan we allang wisten dat ze op ons afkwamen, allemaal met gemak op kunnen lossen.

Denktanks en politici
Dat die problemen niet opgelost zouden kunnen worden, omdat ze te duur zouden zijn, wordt ons wijsgemaakt door denktanks en politici die zich ondergeschikt maken aan de belangen van een kleine groep multimiljardairs die hun macht en rijkdom alleen maar inzetten voor hun eigenbelang. Als die multimiljardairs rijker en machtiger kunnen worden door de leefwereld van de rest van de samenleving aan te tasten, zullen ze dat, zo is gebleken, niet nalaten.

Rijk worden als doel op zich
Anders zouden ze nooit zo rijk zijn geworden. Omdat geld een doel op zichzelf geworden is, is rijk worden ook een doel op zichzelf geworden. Daardoor wordt er niet meer gekeken of die rijkdom en die macht nog wel proportioneel zijn, maar wordt het vergaren van zoveel mogelijk rijkdom en macht als doel op zichzelf gezien, zonder dat degenen die die macht en rijkdom vergaren zichzelf nog afvragen of ze die rijkdom en macht wel nodig hebben en of hun zucht naar rijkdom en macht de samenleving niet buitenproportioneel benadeelt.

Verschillende samenlevingen
En dat verklaart het verschil tussen een samenleving die wij primitief noemen, waarbij ieder individu geacht wordt de belangen van andere individuen als gelijkwaardig aan de eigen belangen te zien, en de samenleving waar wij in leven die toestaat dat individuen hun eigenbelang ongelimiteerd mogen najagen, ongeacht de schade die dat oplevert voor andere individuen en voor de samenleving als geheel.

Schadelijk
Als geld geen doel op zichzelf zou zijn, maar alleen een middel om de waarde van producten en diensten op een eerlijke manier te kunnen bepalen, zou ik er geen bezwaar tegen hebben. Maar als geld wel een doel op zichzelf is, en het vergaren ervan er voor zorgt dat de ene persoon de belangen van anderen ongestraft kan schaden, dan is het bestaan van geld alleen maar schadelijk.

Corruptie
En ja, ik weet heus wel dat we niet meer zonder geld kunnen. Maar daar gaat het me ook niet om. Waar het om gaat is om na te denken wat voor een corrumperende werking geld nu in onze samenleving heeft.

In de tang
De ongelijkheid in onze globale samenleving is lachwekkend groot. Het gevolg is dat rijke en machtige individuen die globale samenleving in de tang hebben en dat die rijke en machtige individuen die rijkdom en macht vooral gebruiken ten bate van zichzelf. En dat ze zich daardoor gedragen alsof de samenleving er is om hun te dienen en nergens anders om.

Aan banden
Dat is waarom ik duidelijk wil maken hoe corrumperend het vergaren van macht en rijkdom door middel van geld is. Als niemand geld heeft is iedereen even rijk. Als het vergaren van geld aan banden wordt gelegd, is dat voor de mensheid als samenleving alleen maar gunstig.

Limiet
Niemand heeft meer geld nodig dan tien miljoen euro. Misschien zouden we eens moeten beginnen met dat als limiet te stellen. Alles wat je boven de tien miljoen binnenharkt zouden we dan voor de volle honderd procent moeten belasten. Hoe je het ook binnen krijgt. En dat geldt zeker voor erfenissen. De meeste miljardairs die nu leven hebben dat geld geërfd, niet zelf verdiend.

Tien miljoen
Dat is onwenselijk omdat dat betekent dat ook de daarbij behorende macht en rijkdom geërfd worden zonder dat er iets tegenover staat. Daarom zou een erfenis nooit hoger moeten mogen zijn dan tien miljoen. De rest van die rijkdom gaat dan naar de samenleving als geheel terug. Het is immers een rijkdom die aan die samenleving is onttrokken. Dat hoort geen enkel individu cadeau te krijgen zonder daar een tegenprestatie voor geleverd te hebben.

Race naar rijkdom en macht
Overigens ken ik geen enkele tegenprestatie die het vergaren van meer dan tien miljoen euro rechtvaardigt. Dat is waarom ik er voor pleit om iedereen die meer bezit dan tien miljoen euro, waar dan ook ter wereld, dat overschot af te nemen. Als niemand meer kan en mag bezitten dan tien miljoen euro, dan zorgt dat ervoor dat er een einde komt aan die belachelijke race naar de absolute top in rijkdom en macht.

De samenleving
Daarbij kan al dat geld dat aan multimiljonairs en multimiljardairs onttrokken wordt gebruikt worden ten bate van de gehele samenleving. Zodat niemand meer te weinig hoeft te hebben om van te kunnen leven en zodat we, zonder tegenwerking van egoïstische rijke en machtige individuen, de transitie van fossiele energie naar schone energie gemakkelijk kunnen bekostigen.

Bestaansrecht
De waarde van het bestaansrecht van ieder individu hoort in elke fatsoenlijke samenleving de norm te zijn, niet de waarde van geld. Geld heeft geen werkelijke waarde. Geld heeft alleen maar waarde omdat wij er waarde aan toekennen. En het is belachelijk als we de waarde van geld boven de waarde van het menselijk bestaan plaatsen. Dan schaadt het bestaan van geld de samenleving alleen maar.