De mythe van sport

De ergste lessen op de middelbare school waren de gymlessen. Het enige dat ik er geleerd heb is dat ik er niet toe deed omdat ik niet goed in sport was. Dus werd ik in die lessen zoveel mogelijk genegeerd of vernederd. Bij geen ander vak was dat zo sterk. Voor teams werd ik niet gekozen. Bij hardlopen liep ik achteraan.
Dat dit mijn weerzin tegen sport heeft gevoed zal ik niet ontkennen.

Gezond
Dat sport gezond zou zijn is een mythe. Een gezonde geest in een gezond lichaam is een gezondheidsideaal dat mentale gezondheid koppelt aan lichamelijke gezondheid. Alsof een gezonde geest en een gezond lichaam bij elkaar horen. Maar een gezond lichaam kan best een ongezonde geest bevatten. En een gezonde geest kan best in een ongezond lichaam vertoeven.

Activiteit
Waar is sport goed voor? Voor een gezonde geest? Zou het? Voor een gezonde geest zijn geestelijke activiteiten veel nuttiger dan lichamelijke activiteiten, lijkt me. Hoewel ik, nu ik dit schrijf, moet denken aan een televisieprogramma dat ik ooit zag waarin duidelijk werd gemaakt dat hersenen wel degelijk lichamelijke activiteit nodig hebben om zich te kunnen ontwikkelen.

Stimuleren
Soms worden baby’s geboren met weinig hersenmassa. Als je die baby’s aan hun lot overlaat blijven ze hulpbehoevend, zowel lichamelijk als geestelijk. Maar als je die baby’s intensief verzorgt door ze te laten bewegen worden hun hersenen ook gestimuleerd. Als die hersenen gestimuleerd worden ontwikkelen ze zich zodanig dat die baby’s op kunnen groeien als goed functionerende mensen.

Hersenmassa
Zelfs als een baby geboren wordt met slechts twintig procent van de normale hersenmassa kan zo’n baby normaal gaan functioneren door te zorgen dat het gaat bewegen. Door die bewegingen worden er in de hersenen verbindingen aangelegd die er voor zorgen dat die baby op een gegeven moment zelf kan gaan bewegen en zich tot een normaal mens kan ontwikkelen. Blijkbaar hebben we helemaal niet zoveel hersenmassa nodig om te kunnen functioneren.

Beweging
Voor de ontwikkeling van hersenen is het bewegen van het lichaam dus essentieel. Betekent dat dan niet dat sporten wel degelijk gezond is? Nou, nee.

Teveel voedsel
Voor het functioneren van een lichaam is voedsel van essentieel belang. Maar als je teveel voedsel tot je neemt schaadt dat juist het lichaam. Obesitas is geen teken van gezondheid.

Teveel bewegen
Voor de mentale en lichamelijke gezondheid is beweging van essentieel belang. Maar als je teveel en te intensief beweegt schaadt dat juist het lichaam. Een verzuurde spier is geen teken van gezondheid.

Pijngrenzen
Veel en intensief sporten is een overdosis aan beweging. Mensen die intensief sporten krijgen daar vrijwel altijd lichamelijk last van. Vandaar dat sporters trainen om over pijngrenzen heen te gaan. Die pijngrenzen zijn er niet voor niets. Die zijn er om ons te waarschuwen dat we iets aan het doen zijn dat schadelijk voor ons is. Als we over die grenzen heen gaan is de kans groot dat we ons zelf daar mee schaden.

Rouwen
Is sporten dan mentaal misschien gezond? Dat zou kunnen. Dat je wellicht je lichaam teveel belast maar dat je daardoor mentaal sterker wordt. De vraag is hoe dat dan zou moeten werken. Een jonge vrouw die door zichzelf te overbelasten haar lievelingssport niet meer kon uitoefenen en moest leren leven met de lichamelijke beperkingen die ze daardoor had opgedaan, was vooral bezig te rouwen om alles wat ze nooit meer zal kunnen. Inclusief het uitoefenen van de sport waar ze zo verslaafd aan was.

Doorstaan
Misschien dat dat haar uiteindelijk mentaal sterker maakt als ze leert accepteren dat ze chronisch beperkt zal blijven. Zoals het sommige mensen ook lukt om de vreselijkste oorlogservaringen te doorstaan en daar mentaal sterker uit te komen. Maar vanzelfsprekend is dat niet. Eerder uitzonderlijk.

Sport is een verslaving
Mensen die intensief sporten kunnen haast niet anders meer. Dat komt omdat de hersenen verslavende stofjes aanmaken wanneer het lichaam overprikkeld raakt. Die verslavende stofjes zorgen ervoor dat een mens zelfs bij lichamelijke overbelasting nog door kan gaan. Een mechanisme dat handig is wanneer je in gevaar bent en bijvoorbeeld moet vluchten. Het stelt je in staat om over grenzen heen te gaan op het moment dat dat noodzakelijk is.

Grenzen
Maar als je verslaafd raakt aan dat gevoel terwijl er geen enkele noodzaak toe is, dan ga je ook elke keer weer over grenzen terwijl daar geen enkele noodzaak toe bestaat. En dat is gevaarlijk. Dan loop je door terwijl je lichaam roept dat je moet rusten en kan dat er voor zorgen dat je problemen met je lichaam negeert en ze daardoor verergert.

Waar komt dan die mythe vandaan dat sport gezond zou zijn?
Sport is een gesublimeerde vorm van oorlogvoeren. Toch wordt er vaak van uitgegaan dat sport en politiek niets met elkaar te maken hebben. Zou het? Het is opvallend dat juist in dictaturen en autocratieën sport zo’n belangrijke rol wordt toegedicht.

Politieke invloed
Saudi-Arabië is zo’n autocratische dictatuur die steeds meer invloed in de sportwereld uitoefent. Dat is niet omdat de Saudiërs zelf zo sportief zijn, maar omdat invloed in de sportwereld ook internationaal voor politieke invloed zorgt. Dat een land als Saudi-Arabië daarin zo succesvol is heeft natuurlijk ook met de wereldwijde corruptie in de sportwereld te maken.

Corruptie
Daardoor zijn Saudiërs in staat steeds meer prominente bestuursfuncties in allerlei takken van sport in te nemen. Dat dit de democratie in de sportwereld zal vergroten is niet waarschijnlijk. Dat dit uit corruptie voortkomt en dat daar corruptie uit voortkomt, spreekt vanzelf.

Macht
Als de professionele sportwereld zich zo laat inpakken door autocratieën is dat op zichzelf al een teken aan de wand. Voetbalevenementen in Qatar en daarna in Saudi-Arabië organiseren heeft niet zoveel met sportlogica te maken. Ook is het niet los te zien van politiek. Door de overheden van dat soort landen internationale toernooien te gunnen, laat je als sportorganisatie weten dat je schijt hebt aan mensenrechten en dat het je vooral om macht gaat.

Slavenmarkt
Voetbalspelers worden voor veel geld gekocht en verkocht. Vreemd. Het gaat hier toch wel degelijk om mensen. Mensen als koopwaar. Sport als slavenmarkt. Dat de verkochte spelers daar zelf ook van profiteren betekent niet dat het principe daardoor juist wordt.

Geld
Dan ben je een uitstekend voetballer en ben je opgegroeid in een vrij land en dan laat je je omkopen om in een dictatuur, voor ongelofelijk veel geld, te gaan voetballen. Niet dat je dat geld nog nodig hebt. Als uitstekend voetballer heb je meer dan genoeg verdiend om de rest van je leven in luxe te leven, maar die extra tientallen of honderden miljoen verleiden je om ergens te gaan voetballen waar degenen die jou inhuren schijt hebben aan mensenrechten.

Te koop
Dan ben je dus een uitstekend sporter, maar mentaal ben je een slaaf. Je bent immers te koop en, zoals je laat zien, je geweten doe je daarbij in de uitverkoop.

Sport is nieuws
Sport is tevens een collectieve verslaving. Als een autocoureur weer eens als eerste over de finishlijn komt dan komt dat op het nieuws. Alsof het om iets belangrijks gaat. Goed, dan kan zo’n vent hard rijden in een auto. Wat dan nog? Er gebeuren allerlei belangrijker zaken in de wereld, maar daar is geen ruimte voor. Wat er in Somalië gebeurt komt niet in het nieuws omdat de oorlog in Oekraïne de aandacht opslokt, maar die aandacht verdwijnt weer als de oorlog in Gaza belangrijker geacht wordt. Maar als dat mannetje dat hard in een auto kan rijden weer eens een wedstrijd wint is daar wel aandacht voor.
Het is triest als sport, een gesublimeerde vorm van oorlog, belangrijker wordt geacht dan daadwerkelijke oorlogen.

Geweld
En dan heb ik het nog niet eens gehad over supporters. En met name over die supporters die er alles aan doen om zich door die gesublimeerde vorm van oorlog te laten inspireren tot het daadwerkelijk voeren van oorlog. De lijn tussen sport als gesublimeerde vorm van geweld en daadwerkelijk geweld is dun. Heel dun.

Wandelen
Sport is nergens goed voor. Als je je lichaam gezond wil houden dan is bewegen voldoende. Iedere dag een klein uur wandelen is gezond voor lijf en leden. Het is niet alleen gezond, het kan ook geen kwaad. Door iedere dag een klein uur te gaan wandelen ga je ook geen competitie aan met iemand anders. Je doet het voor jezelf. Er is geen sprake van (gesublimeerde) oorlogvoering. Je lokt er dus ook geen rancune, jaloezie of kwaadheid mee uit.

Promoten van sport
Ik ga niet zover dat ik sport zou willen verbieden. Als mensen zo nodig met elkaar willen strijden dan gaan ze hun gesublimeerde gang maar. Maar het promoten van sport is mij wel een gruwel. De overheid doet net alsof sport zo bijzonder is dat het gestimuleerd zou moeten worden. Zogenaamd omdat het gezond zou zijn. Dat is het niet. Zogenaamd omdat het verbroederend zou zijn. Dat is het zeker niet.

Bewegen versus sport
Net zo min als de overheid obesitas zou moeten willen stimuleren zou de overheid dat met sport moeten doen. Bewegen is gezond. Sport niet. Samen een wandeling maken is verbroederend, de ander willen vernederen door hem of haar te laten verliezen is dat niet.

Ga wandelen
Hardlopers lopen achter elkaar aan. Wandelaars lopen naast elkaar. Hardlopers praten niet met elkaar. Wandelaars wel. Dus hardlopers stop met rennen en ga wandelen. Zo leer je elkaar pas echt kennen.

En het is nog gezonder ook.