Geschiedenis
We leren niets van de geschiedenis en daarom herhaalt die geschiedenis zich keer op keer.

Gemeenschappelijk gebied
In de Middeleeuwen had elke gemeenschap de beschikking over een gemeenschappelijk gebied waar schapen en geiten konden worden geweid. Meenten werden die gemeenschappelijke weidegronden genoemd. Ook werden de bossen gemeenschappelijk gebruikt, om te jagen, om brandhout te verzamelen en om vruchten, kruiden en paddestoelen te verzamelen.

Onwenselijk
Op een gegeven moment besloten de machthebbers dat dat een onwenselijke situatie was omdat, zo beweerden ze, dat tot problemen kon leiden als sommige dorpsbewoners meer gebruik maakten van die gemeenschappelijke weidegronden en bossen dan hun medebewoners waardoor die gemeenschappelijke weidegronden en bossen al snel uitgeput zouden raken.

Beheer en eigendom
Dat risico moest worden voorkomen. En de beste manier om dat te doen, volgens die machthebbers, was om grootgrondbezitters als henzelf het eigendom en beheer van die gemeenschappelijke weidegronden en bossen toe te kennen.

Misbruik
Dat er, in de praktijk, nauwelijks misbruik werd gemaakt door dorpsbewoners van die gemeenschappelijke weidegronden en bossen, deed er niet toe. Als een lid van de gemeenschap dat wel zou doen, zou de gemeenschap zich vanzelf tegen hem of haar keren en zou die persoon zijn positie binnen die gemeenschap kwijtraken. En aangezien in dat soort gemeenschappen mensen van elkaar afhankelijk waren, nam vrijwel niemand het risico om door die gemeenschap als een paria beschouwd te worden.

Privatisering
Als belangen de oorzaak zijn van een standpunt, verliest de redelijkheid het. Dus eigenden die grootgrondbezitters zich de gemeenschappelijke weidegronden en bossen toe op grond van hun zelfverzonnen gelegenheidsargumenten. Feitelijk was dat een vorm van privatisering. Het afpakken van het gemeenschappelijke bezit van een gemeenschap ten bate van een bevoorrecht individu.

Diefstal
Je zou het ook diefstal kunnen noemen.

Afhankelijkheid
Bijkomend voordeel voor de grootgrondbezitters was dat de leden van de gemeenschap van hem of haar afhankelijk werden voor het mogen gebruiken van de voormalige gemeenschappelijke weidegronden en bossen. Daar moest natuurlijk wel wat tegenover staan. Voor niets gaat de zon op.

Van gemeenschappelijk bezit naar persoonlijk bezit
Bijkomend nadeel voor de leden van die gemeenschap was dat ze, zelfs als ze honger of kou hadden, niet zonder toestemming van de grootgrondbezitter sprokkelhout, paddenstoelen, herten, konijnen of fazanten uit die bossen mochten halen. Het bos was immers niet meer van zichzelf en daardoor van iedereen, maar was het persoonlijke bezit geworden van die grootgrondbezitter. Ook mochten ze geen gebruik meer maken van de gemeenschappelijke weidegronden, simpelweg omdat die niet gemeenschappelijk meer waren.

Arbeidsverhoudingen
Doordat ze geen gebruik meer konden maken van gemeenschappelijke weidegronden en bossen, moesten ze nu arbeid voor de grootgrondbezitter verrichten om in hun onderhoud te kunnen voorzien. Daardoor werd de horigheid van de leden van de gemeenschap ten opzichte van de grootgrondbezitter verstevigd.

Belangen van machtelozen
Je zou die privatisering een uitwas van een feodaal systeem kunnen noemen. Aan degenen die de dupe waren van het afpakken van datgene dat gemeenschappelijk was, werd niets gevraagd. Waarom zou je ook als machthebber. Als jouw belangen gebaat zijn bij het privatiseren van wat gemeenschappelijk is, waarom zou je je dan druk maken over de belangen van de machtelozen, degenen die niet de macht hebben om wetten en regels te kunnen bepalen.

Eigenbelang
Ik denk dat iedereen die dit verhaal leest begrijpt dat het eigenbelang van de machthebbers bepalender was dan welk redelijk (tegen)argument dan ook. Als mensen vanuit hun eigenbelang zaken gaan bepalen kan het niet anders dan dat de redelijkheid het onderspit delft.

De volledige privatisering
De afgelopen veertig jaar hebben machthebbers, wereldwijd, op vergelijkbare wijze, met vergelijkbare gelegenheidsargumenten, wat gemeenschappelijk van ons allen was weten te privatiseren, oftewel af weten te pakken. Er werd ons verteld dat overheden veel slechter in staat zouden zijn om zaken te regelen dan privé-personen. Dat blijkt overigens in de praktijk helemaal niet zo te zijn. Integendeel.

Razend tempo
Het vervelende is dat die privatisering niet voorzichtig werd uitgeprobeerd om te kijken of die hypothese werkelijk werkte of niet, maar dat in een razend tempo alles wat van ons gemeenschappelijk was werd geprivatiseerd, dat wil zeggen aan bevoorrechte individuen werd gegund. Maar het terugdraaien van zo’n privatisering is niet zo snel gedaan.

Gemeenschappelijke winst gaat nu naar individuen
Dat was en is gunstig voor degenen met geld en macht omdat zij zich, op die manier, ons gemeenschappelijk bezit konden en kunnen toe-eigenen, waardoor hun macht en rijkdom groeide en groeit, waardoor ze zich nog meer van wat van ons gemeenschappelijk was konden en kunnen toe-eigenen. Maar dat betekent alleen maar dat we nu collectief de winsten voor bevoorrechte individuen moeten opbrengen, terwijl vroeger eventuele winsten naar de overheid gingen, en dus aan gemeenschappelijke doelen besteed kon worden.

Verdienmodel
De grote ondernemers, aandeelhouders en beleggers van nu zijn te vergelijken met de grootgrondbezitters van vroeger. Ze zijn helemaal niet bezig om ons producten en diensten te leveren voor een zo gunstig mogelijke prijs. Ze beschouwen de klant helemaal niet meer als koning, maar eerder als horige. Het gaat ze er niet om om ons zo goed mogelijk te bedienen, maar uitsluitend om aan ons te verdienen.

Lobby
Dat overheden hierin mee zijn gegaan heeft alles te maken met het feit dat mensen met geld en macht een veel betere toegang hebben tot de overheid dan mensen die dat geld en die macht niet hebben. De ambtenaren, staatssecretarissen en ministers die bij de overheid werken hebben daarvoor vaak voor grote bedrijven gewerkt of leggen, als ze bij de overheid werken, contacten met grote bedrijven en ondernemers, waar ze later vaak leuke (bij)banen aan overhouden.

De overheid dient het grootkapitaal
Feitelijk is de overheid, die ons gemeenschappelijk belang zou moeten dienen, in dienst getreden bij grote bedrijven, beleggers, aandeelhouders en ondernemers en behartigt de belangen van die grote bedrijven, beleggers, aandeelhouders en ondernemers, zelfs als dat ten koste gaat van de rest van de gemeenschap.

Nadelen? Gewoon doorgaan!
Ondanks dat het ondertussen duidelijk is geworden wat voor een enorme nadelen het privatiseren van allerlei zaken voor de samenleving heeft, gaat dat privatiseren gewoon door. Dat wordt niet door redelijkheid bepaald maar door belangen. Ik zal een voorbeeldje geven van een hedendaagse variant van het privatiseren van iets dat aan de gemeenschap toebehoort.

Vrijmarkt
Eén keer per jaar, op Koningsdag, wordt er in Utrecht, de stad waar ik woon, een vrijmarkt gehouden. Die traditie is nog geen halve eeuw oud en is ontstaan op initiatief van bewoners van de binnenstad. De gemeenteraad honoreerde dat verzoek en bepaalde in welk gebied die vrijmarkt mocht plaatsvinden. Sinds 1995 woon ik in dat gebied.

Een evenement
Dat betekent dat ik het recht had om, met Koningsdag, voor mijn deur spullen te verkopen. Op de hoek van mijn straat werd aan een café een vergunning gegeven om een evenement te organiseren, dat wil zeggen dat er ‘live’ muziek gemaakt mocht worden. Helaas zorgde dat voor een opstopping. Er kwamen zoveel mensen op af die daar samenklonterden dat de doorgang naar de rest van de vrijmarkt belemmerd werd.

Opstopping
Die opstopping was een probleem. Hulpdiensten waren er niet blij mee en wij bewoners ook niet. Door die opstopping liep de stroom bezoekers aan de vrijmarkt ook vast. Het zou dus logisch zijn geweest om dat café de vergunning om ‘live’ muziek te mogen produceren niet meer te verstrekken. Dan zouden er minder mensen samenklonteren en dan zou de doorstroming vanzelf weer op gang komen.

Weg vrijmarktstatus
Dat gebeurde echter niet. Een paar jaar geleden werd de straat waaraan dat café lag afgesloten, met als argument dat het aantal bezoekers zo beter gereguleerd kon worden. Daarvoor was het wel nodig om die straat zijn vrijmarktstatus te ontnemen. Dat zorgde er ook voor dat de straat waar ik woon doodliep op die afgesloten straat waar dat evenement plaats vond, waardoor er veel minder vrijmarktbezoekers de moeite namen om onze straat in te lopen.

Minder vrijmarkt
Vorig jaar kregen we, vlak voor Koningsdag, het bericht dat ons deel van de straat geen vrijmarktgebied meer was. Een groot aantal bewoners was daar, terecht, verbolgen over, omdat ze, zoals de jaren ervoor, spullen hadden verzameld om voor hun huis te verkopen. En nou zouden ze dat ineens niet meer mogen? Het had ook voor het gebied rondom effecten. De doorloop naar de rest van de vrijmarkt werd daardoor ernstig verstoord, zodat zelfs het deel van het gebied dat nog wel vrijmarktstatus had veel minder bezocht werd.

Actie
Het ontnemen van die vrijmarktstatus voor een deel van onze straat kwam als een totale verrassing. Er was, voor zover ik weet, met geen enkele bewoner overleg geweest. Ik schreef een stuk in de Binnenstadskrant van Utrecht waarin ik duidelijk maakte wat ik hier van dacht. Ook stuurde ik een mail naar de burgemeester en de verantwoordelijke wethouder. Die gaven het hoofd vergunningen de opdracht contact met mij op te nemen.

Hoofd vergunningen
Op mijn verzoek ging dat contact via de mail. Al snel bleek dat er van een zinvolle communicatie geen sprake was. Mijn vragen, opmerkingen en argumenten werden of niet begrepen of genegeerd. Dat maakt het contact er niet gemakkelijk op. Het hoofd vergunningen gaf, na een aantal mailtjes, aan genoeg te hebben van mijn opmerkingen, argumenten en vragen. Toen ik nog een laatste vraag stelde, namelijk wie het besluit had genomen om onze straat de vrijmarktstatus te ontnemen en waarom, kreeg ik daar dan ook geen antwoord meer op.

Bestemming
Dit jaar werd de reden duidelijk. Onze straat werd nu ineens een evenementengebied genoemd. Volgens de regels mag een gebied niet ineens van bestemming veranderen. Zolang onze straat nog een vrijmarktstatus had, mocht het geen evenementengebied worden, maar door ons die status het ene jaar te ontnemen, mocht dat het jaar daarop, volgens de letter van de wet, wel.

Belangen
Dat de belangen van de bewoners op die manier ondergeschikt werden gemaakt aan de belangen van één commerciële partij (de uitbater van het café dat de vergunning kreeg om ‘live’ muziek te produceren) is wel duidelijk. De vrijmarkt is een collectief gebeuren. Die is van alle bewoners en trekt aardig wat publiek. Daar willen ondernemers graag van mee profiteren, ook als dat betekent dat het ten koste gaat van de vrijmarkt als collectief gebeuren.

De reacties
Dat de bewoners van dit stukje vrijmarkt daar niet blij mee zijn, is een understatement. Verschillende bewoners vluchten weg tijdens Koningsdag, ook als ze daarvoor een hotel moeten boeken om geen overlast van die ene kroeg te hebben. Andere bewoners worden witheet van woede als ze aan de uitbater van die kroeg denken en aan het feit dat die uitbater van de gemeente het recht krijgt om tijdens Koningsdag een hele straat voor het eigen belang af te mogen sluiten.

Vertrouwen in de lokale overheid
Dat het vertrouwen in de (lokale) overheid hier niet groter van wordt, lijkt mij ook duidelijk. Per slot van rekening koos die overheid er voor om de belangen van één commerciële partij alle gewicht te geven, ook al ging dat ten koste van de belangen van alle bewoners van dit stukje Wijk C in Utrecht. Onze gemeenschappelijke vrijmarkt werd immers, met behulp van die overheid, opgeofferd voor de belangen van één kroeguitbater.

Geld en macht
Het is maar een klein voorbeeldje hoe de belangen van mensen met geld en macht het altijd lijken te winnen van het collectieve belang van ons als samenleving.

Peanuts
Natuurlijk is het veel minder belangrijk dan hoe huisartsenpraktijken worden overgenomen door louche ondernemers die alleen maar uit zijn op het maken van winst. Het is ook absoluut niet te vergelijken met hoe ondernemingen het recht krijgen om allerlei giftige stoffen in ons milieu te mogen lozen, zelfs als dat ten koste gaat van de gezondheid van de omwonenden, of de geluidshinder die Schiphol jaar na jaar wordt toegestaan.

Ergerlijk
Maar irritant is het wel, om te merken dat alles en iedereen aan economische belangen van grote bedrijven, aandeelhouders, beleggers en ondernemers ondergeschikt wordt gemaakt. Zelfs als het een volksfeest als de vrijmarkt met Koningsdag betreft.