Winnen of verliezen
Als kleuter kon mijn kind niet tegen diens verlies. Als we een spelletje speelden en mijn kind dreigde te verliezen dan werd het ongelofelijk kwaad. Dus gaf ik mijn kind de keuze. ‘Wil je dat ik je laat winnen of wil je het spel zo spelen dat je ook kan verliezen omdat ik mijn best doe om zelf te winnen?’ Ik legde vervolgens uit dat de keuze dat ik mijn kind zou laten winnen, betekende dat het nooit zeker zou weten of het echt gewonnen had. Tegelijkertijd stelde ik als eis dat mijn kind, als het zou kiezen om het spel gelijkwaardig te spelen, en als het dan zou verliezen, dat verlies zonder morren zou accepteren.

De regels
Dat werkte. In eerste instantie koos mijn kind er vaak voor dat ik het zou laten winnen. Maar langzamerhand drong steeds meer door dat het daardoor nooit duidelijk was of het echt gewonnen had of niet. Dus koos mijn kind er steeds vaker voor om het spel ‘echt’ te spelen, zodat het, als het won, ook echt zou weten dat het gewonnen had. Omdat de regel was dat, als het voor die mogelijkheid koos, over het verliezen van het spel geen ambras mocht worden gemaakt, was het ook geen probleem meer als ik won.

Mens erger je niet
Wat hielp was dat ik vertelde dat ik vroeger regelmatig met mijn vader een partijtje mens-erger-je-niet speelde en dat ik negen van de tien keer verloor. Ik vertelde ook dat ik dat niet echt erg vond, maar dat ik wel wilde weten hoe het kwam dat mijn vader zo vaak van me won en dat ik daardoor beter werd in mijn spel. Als ik won had dat winnen ook meer betekenis. En als ik won genoot mijn vader daar net zo van als ikzelf.

Het spel
Feitelijk gaat het bij het spelen van een spel niet om het winnen. Als winnen het doel wordt, tast dat het spel aan. Vals spelen om een overwinning te claimen is het vernietigen van het spel. Het is geen echte overwinning. Je kunt niet echt winnen als je niet tegen je verlies kan.

Spelen of winnen
Laatst zag ik op televisie een tennisser die, nadat hij verloren had, van frustratie en woede zijn racket in puin sloeg. Daarmee liet hij zien geen tennisspeler te zijn. Hij was niet bezig geweest met het spelen van het spel, maar met een activiteit die tot doel had om te laten zien hoe superieur hij als tennisser was. Daardoor kon hij niet meer van het spel genieten op het moment dat hij verloor. iemand die tennis als spel beheerst kan ook genieten van de overwinning van diens tegenstander. Al was het maar omdat je daarvan kunt leren hoe je zelf beter kunt worden in het spel.

De schoonheid van het spel
Voor iemand die het spel beheerst heeft spelen een intrinsiek doel, waarbij het meer om de schoonheid van het spel gaat dan om het winnen van het spel.

Jaggers frustratie
The Rolling Stones hadden een gast uitgenodigd tijdens hun optreden. Die gast zong en speelde gitaar. Op het moment dat hij begon te zingen zag ik Mick Jagger’s gezicht betrekken. Die zang kwam zo uit de tenen van die gast dat Mick Jagger wist dat zijn zang daarna alleen maar bleek af kon steken. En dat frustreerde hem zichtbaar.

Richards bewondering
Diezelfde gast speelde vervolgens een solo op zijn gitaar en ook dat spel kwam uit zijn tenen. Het gezicht van Keith Richards lichtte helemaal op. Vol verwondering en verbazing luisterde hij naar de solo die de gastspeler uit zijn gitaar toverde. Toen de gast van het podium afliep greep Keith Richards een van zijn eigen gitaren en bood die aan zijn gastspeler aan, alsof hij wilde zeggen: ‘Jij bent zo veel beter dan ik, je verdient deze gitaar meer dan ik hem verdien.’

Genieten van het spel
Keith Richards is een gitarist die het spelen van het spel beheerst. Als iemand beter is dan hij is, dan geniet hij daar overduidelijk van, omdat hij van gitaarspelen houdt. Mick Jagger mist dat vermogen. Vandaar dat hij zo overduidelijk baalde toen zijn gast hem qua zang overtrof. Hij beschouwde dat als een affront. Alsof hij beledigd was omdat die gast hem liet zien dat hij als zanger beter was dan Mick Jagger zelf. En misschien deed die gast het er ook wel om. Om Mick Jagger te laten zien dat hij niet de beste zanger was. Of om hem uit te lokken zelf het onderste uit de kan te halen.

Goed spelen
Als ik een spel speel, speel ik dat niet om te winnen. Niet dat ik probeer te verliezen, maar het gaat me er niet om dat ik win, ook al doe ik mijn best om te winnen. Dat ben ik aan het spel verplicht. Maar het doel is niet om te winnen. Het doel is om het spel zo goed mogelijk te spelen.

Vals spelen om te winnen
Ik vraag me soms af of mensen die voor hun beroep sporten die sport nog wel als spel zien. Als de focus zo ligt op winnen, dan is het risico dat je het spelen van de sport kwijtraakt groot. Dan is de verleiding om vals te spelen ook groot. Dan ga je als wielrenner doping gebruiken en als je dan wint, dan win je feitelijk door vals te spelen. Lance Armstrong deed dat. Ook achteraf, toen aangetoond werd dat hij op die manier overwinningen had gestolen, leek hem dat niet echt te deren. Hij schaamde zich niet voor zijn gedrag, maar baalde hooguit dat hij er niet helemaal mee weg was gekomen.

Elk spel
Dan begrijp je de essentie van het spel niet. Dat geldt niet alleen voor sporten en andere vormen van spelen, maar ook voor het spel dat we ‘samenleving’ noemen. Als je het acceptabel vindt dat je, op oneigenlijke gronden, een bevoordeelde positie verovert, dan speel je ook vals.

De regels
De winnaars onder ons, en zeker degenen die daar het trotst op zijn, spelen niet zelden vals. Door de macht en de rijkdom die ze veroverd hebben, zijn ze in staat om regels in hun voordeel te veranderen op een manier die de regels voor de verliezers onder ons nadeliger maakt. Als een spel gespeeld wordt met verschillende regels voor verschillende spelers dan deugt er niks van dat spel.

Veranderde regels
Er is ooit een onderzoek geweest naar de houding van mensen die wonnen doordat de regels van het spel in hun voordeel waren veranderd. Het spel dat gespeeld werd was monopoly. Het werd met twee mensen gespeeld. De ene speler kreeg twee keer zoveel geld als de ander, mocht twee keer zo vaak met dobbelstenen gooien en kreeg twee keer zoveel geld als hij of zij langs Af kwam. Met zoveel regels in je voordeel kun je simpelweg niet verliezen.

Winst en arrogantie
De speler die gebruik kon maken van die voordelige regels, nam gedurende het spel een steeds arrogantere houding aan. Wanneer de tegenspeler verlies leed werd hij of zij uitgelachen en winsten werden steeds gretiger bij elkaar gegraaid. Tussen beide spelers in stond een bakje met snoepjes waar beide spelers gebruik van mochten maken. Hoe meer voordeel de winnende speler had, hoe meer snoepjes hij of zij zich voor zichzelf toe eigende. Alsof het winnen van het spel diegene het recht gaf op een groter deel van de gemeenschappelijke snoeppot.

Winnen werkt corrumperend
Toch kon die winnende speler heel goed weten dat hij of zij niet won door beter te zijn in het spel, maar simpelweg omdat de regels van het spel in diens voordeel werkte. De arrogantie was er niet minder om. Blijkbaar doet winnen iets met mensen, zelfs, of misschien wel juist, als dat winnen geen eigen verdienste is of gebaseerd is op ongelijke regels of op vals spel.

Gelijke behandeling
Een samenleving waarin winnaars vervolgens ook nog eens de regels van het spel kunnen of mogen bepalen, is geen eerlijke samenleving meer. Het is niet voor niets dat er in de grondwet staat dat iedereen in gelijke gevallen ook gelijk behandeld dient te worden. Het is triest dat in de werkelijkheid dat principe helemaal niet gehanteerd wordt.

Iets te gretig
Richard Branson is een multi-miljardair die ooit een boete opliep omdat hij de belastingen wel heel opzichtig had ontdoken. Toen hij daar op werd aangesproken, grinnikte hij en zei dat hij zich sowieso niet zoveel van regels wenste aan te trekken, maar dat hij, in dit geval, misschien iets te gretig was geweest. De conclusie die ik daaruit trok was dat hij zich niet schaamde voor het feit dat hij zich niet aan de regels hield, maar dat hij het jammer vond dat het hem dit keer niet gelukt was er mee weg te komen.

Misdaad zonder slachtoffers?
Er zijn mensen die beweren dat het feit dat Trump loog over de waarde van zijn bezittingen een misdaad zonder slachtoffers zou zijn. Tja, de banken hadden hem daardoor goedkopere leningen gegeven (omdat hij de waarde van zijn bezittingen fiks had overdreven) en hij had daardoor te weinig belasting betaald (omdat hij, bij de belastingen, juist de waarde van zijn bezittingen te laag had opgegeven). Maar wie was daar nou de dupe van?

Misdaad tegen ons allemaal
De samenleving was daar de dupe van. De manier waarop we ons onderling verhouden was daar de dupe van. Het vertrouwen dat we in elkaar zouden moeten kunnen hebben was daar de dupe van. De gemeenschappelijke schatkist was daar de dupe van. Maar als je gewend bent voordeel te hebben van vals spel, dan maakt dat blijkbaar niet uit.

Dubbele moraal
Dezelfde mensen die vinden dat Trump door te liegen en bedriegen misdaden zonder slachtoffers zou hebben begaan, worden ongelofelijk boos als iemand onterecht of zelfs terecht een uitkering aanvraagt en krijgt. Die heet dan andermans geld in te pikken. Dat is alsof degene die al die voordelige regels bij monopoly heeft gaat klagen dat zijn tegenspeler zijn pion één keer ten onrechte een hokje te ver zet om niet op een hotel te hoeven komen, om op die manier te kunnen overleven.

De juiste manier
Ik heb mijn kind geleerd om het spel op de juiste manier te spelen. Claim nooit onterecht een overwinning. Speel nooit vals. Accepteer dat je een spel kan winnen of verliezen. Als je dat niet doet dan speel je het spel niet goed. Dan maak je het spel kapot. Dat is altijd zo. Of je nou een simpel potje monopoly of je rol in de samenleving speelt.

Het ten onrechte claimen van een overwinning is geen overwinning

Het gaat niet om winnen of verliezen.

Het gaat er om dat je het spel op de juiste manier speelt.