Vrije meningsuiting
Hoe rechtser mensen denken, hoe meer ze klagen dat ze hun mening niet zouden mogen uiten. Als anderen hun meningen bekritiseren, klagen ze dat je tegenwoordig ook niks meer mag zeggen. Alsof tegengeluiden hun recht op vrije meningsuiting zou aantasten.

Ongehoord
Wat mij betreft mag je alles zeggen en roepen wat er in je hoofd opkomt, maar vraag dan niet aan mij om al dat geroeptoeter serieus te nemen. Een club die zich Ongehoord Nederland noemt, maar vervolgens niet weet hoe hard ze allerlei extreme ideeën de wereld in moet slingeren, is alleen daardoor al niet geloofwaardig. Als je je club Ongehoord Nederland noemt zou je feitelijk principieel moeten zwijgen omdat alles wat je roeptoetert er voor zorgt dat je de kans loopt te worden gehoord. Dan ben je per definitie niet Ongehoord meer.

Tolerantie
Dat ik een club als Ongehoord Nederland niet serieus wens te nemen, betekent niet dat ik daarmee hun vrije meningsuiting belemmer. Integendeel. die club mag wat mij betreft alles roepen wat ze willen, maar dan eis ik van hen een zelfde houding ten opzichte van alles wat ik wens te roeptoeteren. Tolerantie.

Recht op onzin
Godsdienstvrijheid is een groot iets. Ik vind dat iedereen het recht heeft om in onzin te geloven en die onzin luidkeels te verkondigen. Het bestaan van een persoonlijke god of het heilig verklaren van de een of andere voorbeeldmens, acht ik onzinnig. Toch staat het iedereen vrij om iets dat ik als onzinnig zie als uitermate belangrijk te beschouwen. Maar ook hier geldt dat dat wel wederkerig moet zijn.

De onbevlekte ontvangenis
Als je gelooft dat een vrouw als maagd bevallen is van een man en dat je die man vervolgens als een deel van een drie-eenheid ziet die uit drie verschillende entiteiten bestaat, maar toch één god voor moet stellen, dan ga je je gang maar. Ik zal er dan toch fijntjes op wijzen dat, als een vrouwelijk wezen al aan ongeslachtelijke voortplanting doet, het per definitie zo is dat daar alleen een vrouwelijk wezen uit voort kan komen. Zo’n vrouw maakt immers een kloon van zichzelf. Een kind kan alleen als man ter wereld komen als mannelijk zaad zich met een vrouwelijke eicel heeft vermengd. Dus als Maria daadwerkelijk als maagd bevallen was dan was Jezus een vrouw geweest.

Drie-eenheid
Dat god uit drie delen zou bestaan die samen toch één god zouden vormen, vind ik zo’n krankzinnige aanname dat ik bijna respect heb voor de idioten die dat hebben verzonnen en die het voor elkaar gekregen hebben daar honderden miljoenen mensen in te doen geloven.

De volledige waarheid
Ik geloof dat er geen enkele religie is die de volledige waarheid in pacht heeft. Ik geloof dat er geen enkele politieke ideologie is die het paradijs op aarde kan brengen. Ik geloof zelfs niet dat de denkbeelden waar ik zelf in geloof beter zijn dan andere denkbeelden. Als iemand mij, op grond van argumenten, kan overtuigen dat er helderder denkbeelden zijn, dan hoor ik dat graag. Dan zal ik mijn denkbeelden daaraan aanpassen.

Respect
Misschien lijkt het alsof ik geen respect heb voor mensen die een geloof aanhangen dat ik belachelijk vind. Maar voor mij is er een verschil in respect hebben voor mensen en respect hebben voor hun denkbeelden. Ik heb geen respect voor denkbeelden van moslims, christenen, joden, hindoes, boeddhisten, animisten, panfluitisten, fascisten, communisten, kapitalisten, socialisten, nee zelfs niet voor moorsisten (terwijl ik er zelf een ben). Maar voor de mensen die moslim, christen, jood, hindoe, boeddhist, animist, panfluitist, fascist, communist, kapitalist, socialist en moorsist zijn, heb ik wel respect.

Gelijkwaardige mensen
Ik heb geen respect voor de ideologie of religie die iemand aanhangt, maar dat neemt niet weg dat ik ieder mens, als persoon, als gelijkwaardig aan mezelf beschouw. Er is geen mens die ik als minder mens zie dan ik mezelf zie. Er is ook geen mens die ik als meer mens zie dan ik mezelf zie. In het menszijn zijn we, wat mij betreft, allemaal gelijkwaardig.

Mens vs denkbeelden
Als ik jouw geloof belachelijk maak, maak ik je denkbeelden belachelijk. Maar dat betekent niet dat ik jou als mens belachelijk maak. Als jij mijn denkbeelden belachelijk maakt, beschouw ik dat als je goed recht. Dat betekent niet dat je mij als mens belachelijk maakt. Mijn menszijn kan ik niet veranderen. Als je mij als mens belachelijk maakt tast je mijn wezen aan, iets dat ik, ook al zou ik het willen, niet kan veranderen. Als je mijn denkbeelden belachelijk maakt tast je hooguit mijn eigendunk aan. Het verschil is dat ik mijn denkbeelden wel kan veranderen.

Verandering van denkbeelden
Een docent op de kunstacademie maakte mijn voorkeur voor natuurvolkeren belachelijk door mij erop te wijzen dat ook die volkeren cultuur hebben. ‘Het is de natuur van mensen om cultuur te scheppen’, zei hij. Die zin deed mij inzien dat mijn idee dat natuur en cultuur aan elkaar tegengesteld zijn, niet klopte. Door zijn opmerking begreep ik dat cultuur een onderdeel is van de natuur. Zijn opmerking veranderde mijn denkbeelden over de plaats van de mens in de natuur volledig.

Bestaansrecht en denkbeelden
Dat is waarom ik vind dat er geen enkel denkbeeld is dat niet mag worden bekritiseerd en zelfs mag worden geridiculiseerd. Maar als je een mens op diens bestaansrecht bekritiseert, dan is dat een ander verhaal. Zo mag ik de denkbeelden van Geert Wilders ridiculiseren, maar niet zijn bestaansrecht. Ook niet als Geert Wilders zelf dat onderscheid niet altijd even secuur maakt.

De grens
Geert Wilders mag, wat mij betreft, de Islam een achterlijke ideologie noemen. Maar op het moment dat hij het bestaansrecht van mensen in Nederland op grond van hun afkomst of godsdienst in twijfel trekt, gaat hij, wat mij betreft, te ver. Dat hij voor zijn ‘minder minder Marokkanen’ uitspraak veroordeeld is, beschouw ik dan ook als volkomen terecht. Dat is geen kritiek meer op andermans denkbeelden, maar op andermans bestaansrecht. En dat hoort niet.

Beledigingen
Als de een of andere Islamitische geestelijke oproept om een schrijver, een criticus of een cartoonist ter dood te brengen vanwege een belediging van de islam, beschouw ik dat als een gotspe. Als je niet kan accepteren dat jouw denkbeelden worden bekritiseerd of zelfs geridiculiseerd, dan ben je als mens geen knip voor de neus waard. En feitelijk verspeel je dan het recht om serieus genomen te worden.

Op de stoel van god
Als je daadwerkelijk gelooft dat Allah de wereld heeft geschapen, en over de wereld heerst, dan hoor je niet in naam van die Allah je medemensen het recht op hun bestaan te betwisten. Laat het oordelen over die mensen dan aan Allah over. Of heb je er geen vertrouwen in dat Allah dat zelf wel af zou kunnen en denk je soms dat Allah jou nodig heeft om te bepalen wie er bestaansrecht hebben en wie niet. Dat lijkt mij een duidelijk gevalletje van blasfemie. Je zou het ook hoogmoed kunnen noemen. Alsof zo’n islamitische geleerde zichzelf god waant.

Extreem
Fundamentalisten vinden dat zij het recht hebben om te vinden wat ze vinden, terwijl ze anderen dat recht het liefst ontzeggen. Martin Bosma wou, als voorzitter van de tweede kamer, Laurens Dassen het recht ontzeggen om de PVV extreemrechts te noemen, maar gaf zichzelf wel het recht om een partij links van het midden extreemlinks te noemen. ‘Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet’, vindt hij voor zichzelf blijkbaar niet opgaan.

Op de mens spelen
Toch vind ik dat Martin Bosma zijn denkbeelden naar buiten mag brengen. Maar zodra hij op de mens gaat spelen, houdt die vrijheid wat mij betreft op. Niet dat ik dat wil verbieden, maar ik wil er dan wel op wijzen dat dat simpelweg niet deugt.

Eenzijdig recht op meningsvrijheid
Een kenmerk van fascisme is een grote intolerantie voor mensen die kritisch naar de denkbeelden kijken die de fascisten aanhangen. Zeker als die kritische mensen met geweld of dreiging van geweld de mond wordt gesnoerd. Het wrange van fascisme is dat het voor zichzelf het recht opeist om alles te kunnen zeggen, maar anderen uit alle macht dat recht probeert te ontzeggen.

Kritiek
Ongehoord Nederland wil dolgraag dat iedereen naar haar luistert, maar verdraagt nauwelijks kritiek. De indruk die ik van Ongehoord Nederland heb, is dat ze criticasters het liefst de mond zou snoeren.

Beledigingen
Geert Wilders maakte Sigrid Kaag uit voor heks, maar zou zich uitermate boos maken als hijzelf met ‘der führer’ zou worden aangesproken. Terwijl die verwijzing, als je naar de structuur van de PVV kijkt, waarbij Geert Wilders de alleenheerser is, veel adequater is dan Mevrouw Kaag voor heks uitmaken. Ik heb haar nog nooit op een bezemsteel zien vliegen of in een grote ketel toverdrank zien roeren. Er is, voor zover ik kan nagaan, geen enkele indicatie dat zij de toverkunst beheerst. Waarom zou ze Geert anders niet in een mekkerende geit hebben veranderd?

Beperking
Vrijheid van meningsuiting is een groot goed. Toch is er ook een grens aan. Als de vrijheid van meningsuiting gebruikt wordt om het recht op de vrijheid van meningsuiting van andersdenkenden te beperken, dan wordt die grens, wat mij betreft, overschreden.

Geweld ligt op de loer
Helaas wordt die grens, in dit moment van de geschiedenis, veel te vaak en te gemakkelijk overschreden. Dus is waakzaamheid geboden. Ik wil wel kunnen blijven zeggen wat ik vind. Ik wil wel dat ook anderen kunnen blijven zeggen wat ze vinden. Zonder bang te hoeven zijn voor geweld. Wat voor geweld dan ook.

Verliefd op eigen denkbeelden
Het zijn vaak juist de mensen die het meest overtuigd zijn van hun eigen gelijk waar we, wat dit betreft, het meest bang voor moeten zijn. Mensen die te verliefd zijn op hun eigen denkbeelden, hebben vaak geen enkele tolerantie voor de denkbeelden van anderen, maar zijn door hun verliefdheid op hun eigen denkbeelden ook niet meer in staat om die denkbeelden te corrigeren, ook niet als die denkbeelden overduidelijk niet blijken te kloppen.

Blinde verliefdheid
Het is alsof iemand verliefd is op het uiterlijk van een mooie vrouw of man en daardoor blind is voor de overduidelijke akelige karaktereigenschappen van die persoon. En dat is niet omdat zo iemand die akelige karaktereigenschappen niet kan zien, maar omdat zo iemand die akelige karaktereigenschappen niet wil zien.

Dat noemen we cognitieve dissonantie.

En daar hebben we allemaal wel eens last van.