Soaps en het leven
Mensen met het syndroom van Down kijken opvallend vaak naar Nederlandstalige soaps op televisie. De manier waarop ze relaties aangaan is vaak geïnspireerd op wat ze in die soaps zien. Op de een of andere manier denken ze dat wat ze op televisie zien, is hoe het in het werkelijke leven hoort. Ze vormen de werkelijkheid van hun liefdesrelaties naar het verzonnen script van de liefdesrelaties die ze op televisie zien.

Uitvergroten
Ik vraag me af of we dat niet allemaal in meer of mindere mate doen. De scriptschrijvers baseren zich op de werkelijkheid en zetten bepaalde eigenaardigheden die ze tegen komen soms lekker vet aan. Dat geldt niet alleen voor soaps maar misschien nog wel meer voor sitcoms en dramaseries, zeker als ze voor jongeren bedoeld zijn.

Ik wil het er niet over hebben
‘Is er iets?’, vraagt de ene vriendin of vriend aan de ander. ‘Ik wil het er niet over hebben’, is de reactie. Als je, zoals ik, veel naar series kijkt, kom je deze interactie heel vaak tegen. Je weet dan als kijker al dat het niet willen praten van degene aan wie iets gevraagd wordt uiteindelijk altijd zal leiden tot problemen. Problemen die voorkomen hadden kunnen worden als degene die aangesproken wordt gewoon gezegd had wat er aan de hand was.

Gevoelens
In veel series is het ook duidelijk dat het uiten van je gevoelens niet op prijs wordt gesteld. Als twee mensen al een aantal keren met elkaar naar bed zijn geweest en één van de twee zich laat ontvallen dat hij of zij van de ander houdt, leidt dat vrijwel altijd tot gefronste wenkbrauwen. Je mag blijkbaar wel met elkaar neuken, maar van elkaar houden is taboe. Ooit was dat precies andersom, maar in tegenwoordige series is dat vrijwel altijd zo.

Taboes in relaties
Verhalen zijn een reflectie van de tijd waarin we leven, maar de tijd waarin we leven wordt ook mede bepaald door de verhalen die we elkaar vertellen. Als je in vrijwel alle liefdesverhalen die je op televisie ziet vooral geconfronteerd wordt met de taboes die er in relaties heersen dan beïnvloedt dat de maner waarop je naar relaties kijkt. Ik denk dat dat voor iedereen geldt, niet alleen voor mensen met het Down-syndroom. Die laten dat alleen maar duidelijker zien.

Plaats maken
In de Tweede Wereldoorlog moesten zoveel mannen het leger in dat er een tekort aan arbeidskrachten ontstond. Daarom werden ook vrouwen opgeroepen om te gaan werken. Maar toen de oorlog voorbij was en al die mannen weer terug kwamen, werd van hogerhand besloten dat de vrouwen weer plaats moesten maken voor die mannen.

De rolverdeling
Een belangrijk thema in veel films in de jaren vijftig was hoe de rolverdeling tussen mannen en vrouwen zou moeten zijn. Doris Day speelde in twee films die duidelijk die bedoeling lieten zien. In de eerste van die twee films (On Moonlight Bay en By The Light Of The Silvery Moon) gedroeg ze zich als een tomboy die het liefst balsporten deed en aan auto’s sleutelde. Totdat ze verliefd werd op de buurjongen, en hij op haar. Tot grote opluchting van haar ouders begon ze zich meteen veel vrouwelijker te gedragen.

De mannenwereld
Die twee films met Doris Day waren zeker geen uitzondering. Vrouwen werd in films en series op televisie en in reclames duidelijk gemaakt wat van ze werd verwacht. Niet langer mochten ze werken in de fabriek of ander ‘mannelijk’ gedrag vertonen. Het was duidelijk dat het de taak van de vrouw was plaats te maken voor de man en zich weer ondergeschikt te maken aan de mannenwereld.

Sukkels
Dat werkte. Maar niet alleen vrouwen werd verteld wat hun rol was in de samenleving, ook de niet zo mannelijke man moest er aan geloven. In ‘Rebel without a Cause’ komen we er gedurende de film steeds meer achter waarom James Dean zo ongelukkig en nukkig is. Dat komt, zo wordt overduidelijk gesuggereerd, omdat zijn vader een sukkel is die met een schort aan de afwas staat te doen. Geen wonder dat James Dean rebelleert. Hoe kan je je nou aan zo’n sukkel spiegelen!

Slapen
Het is het gebrek aan een echte man als voorbeeldfiguur die James zo nukkig en ongelukkig maakt. Ja ja, echte mannen dragen geen schorten. Mannen die schorten dragen zijn geen echte mannen. Overigens zou je het in die tijd niet in je hoofd moeten halen om twee jonge mensen in een film samen naar bed te laten gaan. Zelfs getrouwde stellen sliepen in die tijd ieder in een eigen bed, althans in de film.

Seks
Ja, je mocht verliefd zijn, ongelofelijk veel van elkaar houden zelfs, maar pas nadat je getrouwd was mocht je zelfs maar denken aan seks. Maar spreken over seks, dat deed je zelfs als je getrouwd was niet, althans niet in de verhalen die we lazen of in de bioscoop of op televisie zagen. Als je echt van elkaar hield, en echt pas dan, mocht je elkaar een kus geven. Met gesloten lippen, dat dan wel weer.

Een schijnwereld
Er zijn mensen die terugverlangen naar de wereld zoals die ons voorgespiegeld werd in de propaganda die in de jaren vijftig over ons werd uitgestort in boeken, films, televisieseries en in de reclame. Die denken dat de wereld daadwerkelijk zo was toen. Voor een deel was dat zo, maar het was wel degelijk een schijnwereld, een utopie. In die utopie was iedereen gelukkig in de voorgeschreven rol. Mannen omdat ze, in ieder geval in het gezin, geacht werden dominant te zijn en vrouwen omdat ze zich met liefde onderwierpen aan de belangen van de man en het gezin.

De werkelijkheid
De verhalen die we elkaar toen vertelden weerspiegelen niet de werkelijkheid maar de propaganda voor een fantasie die maar geen werkelijkheid wilde worden. Mijn moeder was niet gelukkig in de jaren vijftig. Ze vond het afschuwelijk om de hele dag in huis opgesloten te zitten wachten totdat haar man thuiskwam. Ze was ongelofelijk eenzaam omdat er niemand in de buurt was waar ze mee kon praten.

Vrouwen die wilden werken
Toch geloofde ook zij dat het leven dat ze leidde het leven was zoals het geleid moest worden. Een tante van me werkte zo nu en dan als invalster op een kleuterschool. Ze had een opleiding tot kleuterjuf gedaan. Dat werk vond ze leuk. Maar mijn ouders spraken daar negatief over. Haar man, een aangetrouwde oom, wilde dat zij werkte omdat hij te lamlendig was om in zijn eentje de kost te verdienen. Althans die boodschap kregen wij als kinderen van onze ouders mee.

Kostverdiener
Een man hoorde de kost te verdienen zodat zijn vrouw thuis kon blijven om voor het huis en de kinderen te zorgen. Maar daarvan werd niemand gelukkiger. Zo sterk bepalen verhalen hoe we met onszelf en de wereld omgaan.

Relaties
In de jaren vijftig hield een verhaal op als het goed afgelopen was. Als de man de vrouw voor zich had weten te winnen en ze elkaar de eerste kuise kus gaven. Als ik nu naar een film of serie kijk dan zie ik hoe mensen verliefd op elkaar worden waarop de ellende pas goed begint. Vaak volgt dan misverstand op misverstand waardoor de relatie iedere keer weer aan het wankelen wordt gebracht.

Ghostwhisperer
Alsof een relatie niet ongecompliceerd mag zijn. Alsof een relatie alleen maar boeiend is als die relatie iedere keer weer onder druk komt te staan. In vrijwel elke serie of film is dat het geval. Ik ken maar één opvallende uitzondering en dat is een serie die ‘Ghostwhisperer’ heet. Die serie gaat over een vrouw die de gave heeft met geesten te praten die nog niet zijn overgegaan. Zij helpt ze dan met het probleem waardoor ze nog niet zijn overgegaan.

Een goed huwelijk
In die serie is ze getrouwd met een ambulancebroeder. Hun huwelijk kent geen problemen. Ze begrijpen elkaar, houden ongecompliceerd van elkaar en vertrouwen elkaar blindelings. Als één van de twee een probleem heeft en de ander er naar vraagt, krijgt die ander gewoon antwoord en zo zorgen ze ervoor dat ze elkaar kunnen steunen.

Sympathieke personages
Er is nog iets dat die serie bijzonder maakt en dat is dat er zoveel sympathieke personages in voorkomen. De hoofdpersoon is sympathiek, net zoals haar man en haar beste vriendin. En ook de personages die in de losse afleveringen voorkomen zijn bijna altijd sympathiek en blijken dat zelfs vaak als ze in eerste instantie eng en gevaarlijk lijken.

Etterbakken
Ook dat is in veel series anders. Ook in veel zogenaamde romantische komedies overigens. Kijk maar eens naar de serie Friends. Geen van die vrienden vind ik echt sympathiek. Het zijn stuk voor stuk egocentrische personages die vooral met zichzelf bezig zijn. Hetzelfde geldt voor The Big Bang Theory, Seinfeld en zeker voor Marriage With Children. Geen enkele van de personages die er in voorkomen kun je echt sympathiek noemen. Integendeel.

De tijdgeest
Zijn die verhalen een weerspiegeling van onze collectieve ziel of wordt onze collectieve ziel door die verhalen gevormd? Waarschijnlijk is het allebei een beetje waar. Toch heeft het iets ongrijpbaars. Waarom vinden we bepaalde verhalen boeiend. Waarom passen sommige verhalen zo goed in de tijdgeest of is het de tijdgeest die past bij de verhalen die we elkaar vertellen?

Goede relaties
Ik ben daar nog niet helemaal uit. Wat ik wel weet is dat ik het jammer vind dat er zo weinig verhalen zijn die over relaties gaan waarbinnen geen problemen van betekenis een rol spelen omdat degenen die die relaties hebben openstaan voor elkaar.

Ruzie
Ik heb ooit iemand horen zeggen dat ze er niet aan moest denken dat ze geen ruzies met haar partner zou hebben omdat zo’n relatie haar saai leek. Alsof een relatie waarin je om het minste of geringste wel ruzie krijgt daardoor vanzelf boeiend wordt. Een vriendin van haar was het overigens hartsgrondig met haar eens, ook omdat ruzies volgens haar op zouden luchten.

Verhaal en werkelijkheid
Ik weet niet hoe mensen in dat soort quatsch kunnen geloven. Of misschien weet ik het ook wel. Dat komt omdat ze zichzelf zien als personages in een verhaal en niet als personen in de werkelijkheid. Ruzies luchten niet op. Ruzies doen pijn. Ruzies zijn niet boeiend. Ruzies zijn vervelend en saai.

Saai?
Mijn lief en ik zijn al ruim zesendertig jaar bij elkaar en hebben hooguit wat kleine momenten van onbegrip gehad. Korte momenten omdat we bespraken wat ons dwarszat en onze problemen oplosten toen ze nog piepklein waren. Daardoor hebben we nooit grote problemen met elkaar gehad. Wel hebben we elkaar door en door leren kennen. En dat is verre van saai.

Verbinding
Als je ruzie hebt ga je tegenover elkaar staan. Dan vertik je het om je in de ander te verplaatsen en leer je de ander ook nooit kennen. Dat is pas vervelend en saai. Het is jammer dat we in een wereld leven waarin verhalen over onderlinge fricties ons idee van relaties bepalen, in plaats van verhalen over verbinding.

Wat dat betreft is de serie ‘Ghostwhisperer’ een verademing.