Taboe
Dat het gebruik van een woord taboe kan zijn heb ik altijd vreemd gevonden. Hoe kun je te weten komen welke woorden taboe zijn als die woorden niet gebruikt mogen worden omdat ze taboe zijn? Stel dat het woord ‘ploink’ taboe zou zijn, en dus niet gebruikt zou mogen worden, hoe kan ik dat dan te weten komen? Dan moet iemand dat taboe eerst doorbreken en mij vertellen dat er een woord ‘ploink’ bestaat, maar dat ik dat niet mag gebruiken.

Betekenis of gebruik
Mag ik dan wel vragen wat dat woord betekent? Of is de betekenis van ‘ploink’ taboe waardoor het gebruik van het woord ‘ploink’ taboe is? Ik heb in mijn platenkast een elpee van Lenny Bruce staan, waarop hij precies dat probleem aankaart. Eind jaren vijftig, begin jaren zestig van de vorige eeuw werd in de Verenigde Staten van Amerika scherp in de gaten gehouden of stand-up comedians geen verboden woorden gebruikten tijdens hun optredens.

Woordenpolitie
Omdat Lenny Bruce nogal graag mocht provoceren, werd hij extra in de gaten gehouden door de autoriteiten die daarvoor zelfs een heuse woorden-politie in het leven hadden geroepen. Die bevonden zich in het publiek en maakten aantekeningen op het moment dat Lenny Bruce ‘onwelvoeglijke’ woorden gebruikte. Daar kon je, in die tijd, nog voor veroordeeld worden en zelfs gevangenisstraf voor krijgen. In, naar eigen zeggen, de meest vrije samenleving die de wereld rijk was.

Cocksucker
Zo kwam het dat Lenny Bruce voor de rechter werd gedaagd vanwege het gebruiken van een ‘verboden’ woord. Dat woord was ‘cocksucker’. Vrij vertaald betekent dat ‘peniszuiger’. Ik geloof niet dat we er een gangbaar Nederlands woord voor hebben. Dat woord was zo taboe dat het zelfs wettelijk strafbaar werd geacht. Dus moest Lenny Bruce zich tegenover een rechtbank verdedigen omdat hij dat woord tijdens een optreden had gebruikt.

Herhaald gebruik van het verboden woord
Terecht vroeg Lenny Bruce zich af hoe de agenten die hem hadden betrapt op het gebruik van dat verboden woord, überhaupt konden weten dat dat woord verboden was. En hoe wisten ze wat dat woord betekende? Maar wat hem vooral verbaasde was hoe vaak dat woord tijdens de rechtszaak door allerlei partijen werd herhaald. De aanklager bleef er maar op hameren dat hij wel degelijk en herhaaldelijk ‘cocksucker’ had gezegd tijdens zijn optreden, waarop de rechter vroeg hoe vaak Lenny Bruce het woord ‘cocksucker’ gebezigd had.

Optelsom
In het begin van zijn optreden zei hij in de eerste zin al meteen ‘cocksucker’ en in de derde zin bezigde hij het woord ‘cocksucker’ nog een keer en toen zei hij het woord ‘cocksucker nog een keer in de zesde zin, om het woord ‘cocksucker’ daarna nog een keer in zin negen te gebruiken, en, de aanklager keek op zijn notitieblok, daarna gebruikte hij het woord ‘cocksucker’ nog drie keer. ‘En is er ook een getuige die kan bevestigen dat de heer Bruce het woord ‘cocksucker’ meermalen heeft gebruikt, vroeg de rechter.

Meerdere malen
Die was er. Dat was een agent die speciaal in burger naar Lenny’s optreden was gegaan om te controleren of er geen onwelvoeglijke taal zou worden gebezigd. Die agent was maar wat graag bereid om te getuigen dat Lenny Bruce het woord ‘cocksucker’, niet slechts eenmaal, maar meermalen had gebruikt. Dus u kunt bevestigen dat tijdens dat optreden het woord ‘cocksucker’ meermalen is gebruikt, vroeg de aanklager naar de bekende weg. ‘Ja, ik kan wel degelijk bevestigen dat het woord ‘cocksucker’ meermalen tijdens dat optreden is gebruikt. ‘Dan kunnen we nu wel vaststellen dat het woord ‘cocksucker niet slechts één, maar meerdere malen is gebruikt’, concludeerde de rechter.

Dubbele moraal
Het was, zo zei Lenny Bruce tijdens een later optreden, alsof zowel de agent die hem had aangeklaagd, als de aanklager, als de rechter er plezier in hadden om dat verboden woord in die rechtszaal zo vaak mogelijk te herhalen. Ze konden de verleiding waarschijnlijk niet weerstaan om, zonder dat dat voor hen consequenties had, dat woord in een zo kort mogelijke tijd, zo vaak mogelijk te gebruiken. ‘Blijkbaar is een woord dat tijdens een optreden niet gebruikt mag worden, wel acceptabel als het in een rechtszaal wordt gebruikt’, zo concludeerde hij. Vreemd.

Woorden
Iedereen weet dat er woorden zijn die taboe zijn. Iedereen kent die woorden, al weet niet iedereen wat de betekenis van zo’n woord precies is of waarom dat woord zo’n negatieve lading heeft.

Tieten
Ik was een jaar of vijf toen een jongen van een jaar of zeven meende mij op het woord ‘tieten’ te mogen trakteren. Ik had dat woord nog nooit gehoord en wist bij god niet wat er mee bedoeld werd. ‘Tieten!’, zei die jongen met een grijns, ‘die dingen die je moeder heeft’, en hij bewoog zijn handen net onder zijn borstkastje en bewoog ze even heen en weer, waarbij zijn grijns zelfs nog iets groter werd. Maar ik had nog steeds geen idee waarom. Ik had de borsten van mijn moeder vaak genoeg gezien, als ze mijn zusje aan de borst legde. Ik begreep niet waarom iemand daar op zo’n vreemde manier naar zou verwijzen. Oké, dan heette die dingen dus ‘tieten’. Nou en?

Ongemak
Soms veroorzaakt het taboe verklaren van een woord alleen maar ongemak. En soms is dat ook precies de bedoeling. Als je verklaart dat het binnenvallen van een buurland geen ‘oorlog’ genoemd mag worden en je noemt het een ‘speciale militaire operatie’, dan weet iedereen dat dat feitelijk onzin is. Waarom doe je het dan toch? Als je het woord ‘oorlog’ taboe verklaart, durft niemand dat woord nog te gebruiken zonder angst daarvoor gestraft te worden.

Middel om angst aan te jagen
Het creëren van die angst is de bedoeling van het taboe verklaren van dat woord. Zeker als je op het gebruik van dat woord een stevige sanctie instelt. Als je vervolgens alle kritiek op je handelen strafbaar stelt, maak je van het hebben van kritiek een taboe. Het overtreden van dat taboe is zo risicovol dat vrijwel niemand dat nog zal durven, zeker niet als je zelfs de kleinste overtreding uitermate zwaar bestraft. Op die manier gebruik je het creëren van taboes om mensen aan je te onderwerpen.

Vreemde bestraffing
Waarom zou je een komiek willen bestraffen omdat hij, in een nachtclub notabene, het woord ‘cocksucker’ gebruikt. Degenen die niet weten wat hij bedoelt komen er dan hooguit achter wat dat woord betekent. Is dat dan erg? Alleen als je het erg vindt dat er mensen zijn die wel eens aan een penis zuigen. Maar gaat jou dat wat aan dan? Je hoeft toch niet aan je eigen penis te laten zuigen. Ook wordt je niet verplicht om aan andermans penis te gaan zuigen door de betekenis van het woord ‘cocksucker’ te leren kennen. Je leert alleen maar dat er iets bestaat waarvan je nog niet wist dat het bestond. Dat is alles.

Gestuurde agenten
De meeste bezoekers van een nachtclub kenden dat woord wel degelijk. Die choqueerde je er ook niet heel erg mee. Waarom werd Lenny Bruce dan voor de rechter gedaagd? Dat was niet omdat zijn publiek zich beklaagd had. De beschuldigingen kwamen van agenten die speciaal waren ingezet om het taalgebruik van Lenny Bruce in de gaten te houden. En die agenten waren gestuurd door justitie met de bedoeling om hem voor zijn woordgebruik te vervolgen. Vreemd.

Onzinnige taboes
Dat doet denken aan de zedenpolitie in Iran die meent het hoofddoek-gebruik van vrouwen in de gaten te moeten houden. Niet alleen of een vrouw een hoofddoek draagt, maar ook of ze ‘m wel op de ‘goede’ manier draagt. Waarom? Omdat er mannen zijn die het zichtbaar zijn van vrouwenharen als taboe hebben verklaard. Dat is feitelijk een zinloos en onredelijk taboe, zoals veel taboes meer met het uitoefenen van macht, dan met redelijkheid te maken hebben.

Averechtse werking
Alles wat taboe is, krijgt daardoor een heimelijke aantrekkingskracht. Toen vrouwen rokken droegen die zelfs over hun schoenen hingen, was een blote enkel al opwindend. Want taboe. Dus als je niet wilt dat vrouwelijke haren geen mannelijke opwinding zullen veroorzaken, dan moet je ze juist niet taboe verklaren. Door de zichtbaarheid van vrouwelijke haren taboe te verklaren zorg je ervoor dat mannen alleen al door het idee van dat haar opgewonden raken.

Terechte taboes
Betekent dat dat alle taboes onzin zijn? Nee natuurlijk niet. Het taboe op verkrachting is een terecht taboe. Het taboe op incest is een terecht taboe. Het taboe op kinderporno is een terecht taboe. Alle taboes die misbruik van de ene persoon ten opzichte van een ander of anderen ter discussie stellen zijn nuttige taboes.

Meer terechte taboes
Zo zou het een taboe moeten zijn dat rijke mensen van hun macht misbruik mogen maken door arme mensen nog armer te maken. Een taboe op excessieve rijkdom dus. Of een taboe op het stelen van de vruchten van de arbeid van anderen. Ook een taboe op het je persoonlijk toe-eigenen van leefruimte ten koste van oorspronkelijke bewoners, zou ik alleen maar toejuichen. Net als een taboe op geldverdienen met zaken die ten koste gaan van het leefmilieu van mens en dier.

Destructief
Maar taboes op vrouwenhaar, op homoseksualiteit, op een woord als ‘oorlog’ of ‘cocksucker’ of op kritiek op het land waar je woont, zijn destructieve taboes. Daar hebben we als samenleving helemaal niets aan. Dat machthebbers hun macht misbruiken om dat soort taboes de wereld in te helpen, dat zou eigenlijk taboe moeten zijn.