Ideologie
De utopie van een ideale samenleving kan op twee manieren nagestreefd worden; door die samenleving te onderwerpen aan een perfect geacht systeem of door de deelnemers aan die samenleving op hun karakter te selecteren. Het onderwerpen van mensen aan een politiek of religieus systeem, gaat ervan uit dat er een ideale utopie bereikt kan worden door mensen te onderwerpen aan de enige en ware ideologie. Alle heil wordt dan verwacht van die ideologie. Als alle mensen zich collectief aan die ideologie onderwerpen ontstaat vanzelf het paradijs op aarde, is dan het idee. Dat betekent dat iedereen die zich niet aan die ideologie wil onderwerpen geëlimineerd moet worden. Voor iedereen die zich niet, al dan niet vrijwillig, aan die ideologie onderwerpt, is er dan geen plaats.

Karakter
Je kunt ook, door mensen op eigenschappen te selecteren, proberen om het paradijs op aarde te creëren. Dat is de manier waarop Christus, volgens het Nieuwe Testament zijn koninkrijk zal creëren. Door alleen degenen toe te laten die hebben laten zien deugdzaam genoeg te zijn, en alle anderen buiten te sluiten, ontstaat dan, zo lijkt het, een ideale samenleving.

Beloning van goed gedrag
Christus selecteert degenen die hij in zijn koninkrijk toe zal laten op hun altruïsme. Als je hebt laten zien de bereidheid te hebben om de hongerigen te voeden, de dorstigen te laven, de naakten te kleden, de vreemdelingen te herbergen, de zieken te verzorgen en de gevangen te bezoeken, dan wordt je in zijn koninkrijk toegelaten, anders niet. In eerste instantie lijkt dit de meest sympathieke manier. Je wordt immers beloond voor goed gedrag in plaats van onderdanigheid. Om eerlijk te zijn; als ik tussen die twee vormen zou moeten kiezen dan heeft het belonen van goed gedrag voor mij de voorkeur boven het belonen van kritiekloze onderdanigheid. Toch hebben beide vormen van selecteren het uitsluiten van mensen gemeen. En daar wringt hem, wat mij betreft, de schoen.

Gradaties
Ik denk namelijk niet dat uitsluiten werkt. Ook niet het uitsluiten van slechte mensen. Geen enkel mens is voor honderd procent slecht of voor honderd procent goed. Ieder mens heeft, in verschillende gradaties, goed en slecht in zich. Voor een gedeelte wordt dat door onze genen bepaald en voor een ander deel door onze ervaringen, door de sociale context waarin we leven.

Twee kanten
Mijn overgrootvader, de vader van de vader van mijn vader, was geen aardig mens. De verhalen die ik over hem heb gehoord zijn geen van allen positief over zijn karakter en de manier waarop hij met mensen omging. De indruk die ik door die verhalen krijg, is dat hij een psychopaat met sadistische trekjes was, met weinig tot geen empathie voor anderen. Het was een grote seksist die zijn gehandicapte vrouw als oud vuil behandelde. Zijn zoon, mijn grootvader, was, in de verhalen van mijn vader, zo nu en dan een enorme tiran, maar een sadistische psychopaat was hij niet. Hij had, als boer, in de Tweede Wereldoorlog, rijk kunnen worden door woekerprijzen voor voedsel te vragen, maar hij weigerde misbruik te maken van de ellende van anderen. Toch sloeg hij zijn kinderen, waaronder mijn vader, puur om zijn frustratie af te reageren. Het is de vraag of dat in zijn genen zat of dat dat gedrag voortkwam uit zijn opvoeding.

Egoïsme
Mijn grootmoeder, van moeder’s kant, mocht, van haar oudste broer, geen verkering hebben en zeker niet trouwen. Het geld dat zij, als huishoudster, verdiende moest ze aan hem afgeven. Tot haar dertigste was ze wettelijk handelingsonbekwaam en kon haar broer haar zijn wil opleggen. Daardoor kon ze pas na haar dertigste trouwen, tegen de zin van haar broer in. Zijn eigenbelang was voor hem veel belangrijker dan haar geluk.

Genen
De genen van deze mensen zitten ook in mij. Die geef ik ook weer door aan mijn zoon.

Geen empathie, toch aardig…
Eén procent van de mensheid bestaat uit psychopaten, mensen zonder geweten en weinig tot geen empathie voor hun medemensen. In tegenstelling tot wat vaak gedacht wordt, betekent dat niet dat die mensen ook allemaal crimineel zijn. Het betekent ook niet dat die mensen allemaal onaardig zijn. Als aardig zijn de methode is om hun zin te krijgen, dan zijn ze zeer aardig en charmant. Veel psychopaten zijn maatschappelijk zeer succesvol.

Hedendaagse heiligen?
Waarschijnlijk bestaat ook één procent van de mensheid uit mensen met een bijzonder groot geweten en een enorme empathie voor hun medemensen. De tegenhangers van psychopaten, waarvoor we, opvallend genoeg, geen specifieke naam hebben. Dat zijn niet per definitie de mensen die bekend staan als bijzonder menslievend. Het zijn mensen met een groot hart voor hun medemensen, maar, daardoor, ook met een grote bescheidenheid.

Doorsnee mensen
De meeste mensen zitten tussen deze extremen in. We hebben zowel  kenmerken van de psychopaat in ons als kenmerken van de heilige (bij gebrek aan een beter woord). We geven, door middel van onze genen, ook beide kenmerken door aan ons nageslacht.

Aanpassingsvermogen
In de natuur sterven kenmerken die geen functie hebben af. Als een leefgemeenschap van vissen, door omstandigheden, afgesloten in een donkere grot leeft, dan worden die vissen blind, dan verdwijnt de functie van hun ogen, omdat die functie in die omstandigheden geen nut meer heeft. Als een mens lang in de ruimte vertoeft, waar zwaartekracht ontbreekt, dan worden diens botten brozer, omdat de botten hun ondersteuningsfunctie verliezen. In de diepzee leeft een diertje dat bij zijn geboorte hersenen en een zenuwstelsel heeft, nodig om naar een plek te zwemmen waar het zich aan een rots kan hechten om zich daar, de rest van zijn leven, te voeden met voedseldeeltjes die door de stroom langs die rots worden gevoerd. Eenmaal vastgehecht verliest dat diertje zijn hersenen en zenuwstelsel, omdat het die voor zijn voortbestaan niet meer nodig heeft.

Zijn psychopaten een noodzakelijk kwaad?
De conclusie die daaruit te trekken valt is dat eigenschappen die wel aanwezig zijn, hun functie nog niet verloren hebben, en dus een functie hebben. Als we op die manier naar de menselijke samenleving kijken dan zou de conclusie kunnen zijn dat zowel psychopaten als heiligen voor de menselijke samenleving nodig zijn. Het is niet voor niets dat de karaktertrekken van mensen zo verschillend zijn. Voor de gehele mensheid zou dat wel eens van essentieel belang kunnen zijn.

Een gemankeerde samenleving
Een samenleving waarin mensen met bepaalde eigenschappen worden uitgesloten, is, vanuit die visie, een gemankeerde samenleving. Dat betekent dat een samenleving waarin iedereen zich moet aanpassen aan een ideologie, per definitie een gemankeerde samenleving is. Als de omstandigheden zo veranderen dat die ideologie niet meer werkt, gaat zo’n samenleving ten onder. Dat betekent ook dat een samenleving waarin mensen die niet menslievend genoeg geacht worden, worden buitengesloten, per definitie, net zo een gemankeerde samenleving is.

Uitsluiting en de gevolgen
Dat laatste is, dat besef ik best, een nogal controversieel standpunt. Maar stel je voor dat Christus werkelijk op aarde terugkeert en zijn koninkrijk sticht. Stel je dan voor dat alle slechte mensen, alle egoïsten die niet voldoen aan de maatstaven van Christus, werkelijk buitengesloten worden, wat gebeurt er dan als twee mensen die door Christus zijn uitverkoren een dochter krijgen die psychopaat of sociopaat is? Wordt die dochter dan preventief uit dat koninkrijk verwijderd? En wat doet dat dan met die ouders? En wat gebeurt er als dat koninkrijk wordt aangevallen door degenen die buitengesloten zijn? Wie verdedigt dat koninkrijk dan? Wie is dan in staat om die aanvallers te weerstaan en eventueel te doden?

Fata Morgana
Ik geloof dat geen enkel systeem dat mensen moet buitensluiten om te kunnen functioneren, ook werkelijk kan functioneren. Daarom is elke utopie alleen maar een droombeeld. Het paradijs op aarde is een fata morgana. Het is een luchtspiegeling en niet meer dan dat.