Geluk en genot
Geluk is niet hetzelfde als genot. Dat wil niet zeggen dat ze aan elkaar tegenovergesteld zijn. Geluk en genot kunnen heel goed samengaan. Ik kan gelukkig worden van een goed gesprek met vrienden terwijl ik ondertussen geniet van een kop koffie of een glas wijn. Genot is plezier hebben in iets, maar plezier hebben in iets, is niet hetzelfde als geluk. Een sadist geniet van het pijnigen van een ander, maar ervaart op dat moment geen geluk. Genot is afstandelijker dan geluk. Dat een psychopaat kan genieten geloof ik wel, maar dat hij of zij gelukkig kan zijn, betwijfel ik. Je hoeft je niet te kunnen verbinden om te kunnen genieten, maar om geluk te ervaren is verbinding noodzakelijk. Als ik mijn geluksmomenten analyseer dan zijn dat altijd momenten van verbinding.

Een geluksmoment
Geluksmomenten herinner ik me vaak nog jaren later. Ik was 19 jaar oud en werkte in Heeze op Kempenhaeghe, een inrichting voor mensen die, in ernstige mate, leden aan epilepsie. Op een vrije dag fietste ik, zonder specifiek doel, door de omgeving en kwam terecht bij een meertje. Er was niemand. Ik stapte af en ging aan de rand van dat meertje zitten. Daar werd ik innerlijk helemaal rustig van. Ik ademde in en ik ademde uit. Ik ging helemaal op in die omgeving. Als vanzelf kwam er een grote glimlach op mijn gezicht. Ik was, op dat moment, volmaakt gelukkig. Dat kwam omdat ik deel was geworden van de omgeving. Het was niet het plaatje dat ik zag, of de geluiden die ik hoorde, of de wind die langs mijn gezicht streek; het was het gevoel dat ik volmaakt op mijn plaats was in het hele universum, dat ik deel was van het geheel.

Deel van elkaar
Zij en ik keken elkaar aan. We zeiden niets tegen elkaar. We hadden ook niet veel tegen elkaar te vertellen, althans niet in woorden. We lagen samen in een grote hangmat in de tuin van de woongemeenschap waar we beiden woonden. We lagen zo naast elkaar dat we elkaar aan konden kijken. We voelden elkaars aanwezigheid en verdronken in elkaars ogen. Als we bij elkaar waren ging dat eigenlijk altijd zo. We hadden geen relatie. We waren niet verliefd. We vreeën niet met elkaar. We waren alleen maar samen in elkaars aanwezigheid. Meer hoefde ook niet. Het was het ultieme samenzijn, zolang als het duurde en dat was altijd lang genoeg. We hoefden niets van elkaar. En toch werden we intens gelukkig van elkaars aanwezigheid, omdat we totaal in elkaar opgingen als we bij elkaar waren. Het was niet een seksueel verlangen, of een verlangen naar een toekomst samen, het was het bij elkaar zijn in het moment. Op die momenten dat we bij elkaar waren, waren we deel van elkaar.

Geluk en verlangen
Geluk en verlangen passen niet goed bij elkaar. Geluk overstijgt verlangen. Door naar iets te verlangen plaats je het buiten jezelf en door het buiten jezelf te plaatsen kun je er geen deel meer van zijn. Dan kun je er nog steeds van genieten, maar er niet gelukkig mee zijn. Want voor geluk is verbinding nodig, moet je bereid zijn jezelf te delen, deel te worden met datgene of diegene waarmee je je verbindt.

Deel van een groter geheel
Er is nog een verschil tussen genot en geluk. Genot is onmogelijk als je niet krijgt wat je hebben wilt. Je kunt niet van een kopje koffie genieten als je geen kopje koffie hebt. En als dat kopje koffie je niet smaakt kun je er ook al niet van genieten. Er zijn mensen die gelukkig zijn ondanks hun beperkingen. Er zijn mensen die totaal verlamd zijn en nauwelijks kunnen zien of horen, maar desondanks intens gelukkig zijn. Dat komt omdat ze het vermogen om deel te zijn van een groter geheel niet verloren hebben. Want dat is eigenlijk alles wat je nodig hebt om gelukkig te kunnen zijn; het vermogen jezelf met je omgeving te delen.

Delen
Geluk gaat altijd twee kanten op. Je kunt niet gelukkig met iemand zijn als je jezelf niet met die ander deelt. Je kunt niet gelukkig met de wereld zijn als je jezelf niet met de wereld deelt.

Chronisch gebrek aan geluk
Ik denk dat dat de reden is waarom mensen die vooral bezig zijn met het vergaren van roem en rijkdom vrijwel nooit echt gelukkig zijn, hoe ze ook van die roem en rijkdom genieten. Roem en rijkdom hoeven natuurlijk geluk niet in de weg te zitten, maar als je vooral bezig bent met het vergaren ervan, dan is de kans dat je daar gelukkig van wordt nihil. De prijs die menig beroemdheid voor die roem heeft betaald, is een chronisch gebrek aan geluk. Kortstondige momenten van genot compenseren dat gemis aan geluk, volgens mij, niet.

Roem en rijkdom
Het verlangen naar roem en rijkdom ken ik wel. Het leek mij, toen ik jonger was, ook wel wat om beroemd te zijn, vanwege het gevoel van erkenning dat er deel van uitmaakt. Maar het heeft me nooit zo aangetrokken dat ik er moeite voor heb gedaan. Daar ben ik, achteraf, wel blij om. Beroemd en rijk zijn is helemaal niet zo leuk. Dan wordt je reputatie of wat je bezit belangrijker dan wie je bent. En ik vind mezelf, eerlijk gezegd, belangrijker dan mijn reputatie of mijn bezit.

Winnen of verliezen, wat is schadelijker?
Van een overwinning kun je wel genieten, maar gelukkig kun je er niet van worden. Het is een kortstondig genot. Je wint, je geniet en je verlangt naar de volgende overwinning, zoals een junkie een shot zet, high wordt en vlak daarna naar de volgende shot gaat verlangen. Aan genieten kun je verslaafd raken, aan geluk niet. Geluk is duurzamer. Elk geluksgevoel zorgt ervoor dat je je verbonden voelt en vanuit dat verbonden voelen ontstaat ook weer een geluksgevoel. Het is een perpetuum mobile. Geluk creëert geluk. Niet alleen voor jezelf, maar ook voor je omgeving. Vrijwel iedereen wordt gelukkiger als hij of zij in contact komt met een gelukkig mens.

Een gelukkige wereld
Een gelukkige wereld is een utopisch droombeeld. Dat droombeeld kun je werkelijkheid laten worden door te zorgen dat je een gelukkig mens wordt. Als je je met de wereld weet te verbinden, ontstaat dat geluk vanzelf. Je kunt niet alle ongeluk uit de wereld verwijderen, maar je kunt wel geluk toevoegen en op die manier de wereld gelukkiger maken. En ondertussen mag je ook best genieten, mits dat genieten je geluk niet in de weg zit. Maar denk niet dat je gelukkig kunt worden door te genieten, dat werkt niet. Genot is altijd kortstondig. Geluk is altijd duurzaam.