Ideologie en macht
Als een ideologie wordt verwezenlijkt, is het resultaat altijd hetzelfde, wat die ideologie ook is. Een kleine elite onderwerpt dan de rest van de bevolking, in naam van die ideologie. Zo worden ideologieën altijd voertuigen voor een kleine groep mensen om de macht in de maatschappij naar zich toe te trekken. En van die macht maken ze vervolgens misbruik om de rest van de bevolking aan zich te onderwerpen. De essentie van de ideologie waarmee ze aan de macht zijn gekomen, lappen ze vervolgens aan hun laars. Dat is althans de indruk die ik heb, als ik de geschiedenissen van het verwezenlijken van ideologieën, bekijk.

De elite
De essentie van het communisme is de volledige gelijkheid van iedere burger, waarbij alle burgers even veel delen in de gemeenschappelijke rijkdom. Maar als je kijkt naar hoe het communisme voor de bevolking van de Sovjet-Unie uitgepakt heeft, dan is het overduidelijk dat een kleine elite alle macht en rijkdom voor zichzelf opeiste. In plaats van een samenleving waarin iedereen gelijkelijk deelde in de gemeenschappelijke rijkdom, was de bevolking feitelijk het bezit van die elite, te gebruiken naar goeddunken van die elite, zoals dat nu nog in Noord-Korea gebeurt. Natuurlijk geldt dat ook voor Cuba en voor China onder Mao.

Het voorbeeld van Christus
De essentie van het Christendom is, of zou, denk ik, moeten zijn, dat mensen proberen te leven naar het voorbeeld van Jezus Christus. Toen de katholieke kerk alle geestelijke en veel materiële macht naar zich toe had getrokken gedroegen de leiders van die kerk zich absoluut niet meer naar de geest van Jezus Christus. Het onderwerpen van het gewone volk was doel op zich geworden. Dat blijkt wel uit de felheid waarmee de Katharen, rond 1100 na Christus, door die kerk bestreden werden. Dat was niet omdat die Katharen Christus niet wilden erkennen. Dat deden ze juist nadrukkelijk wel. De Katharen vonden dat je in de geest van Christus moest handelen. Ze gebruikten daarom geen geweld, aten vegetarisch en, helemaal een doorn in het oog van de kerkvaders, ze behandelden vrouwen en mannen als gelijken. Vriend en vijand waren het er over eens dat de Katharen deugdzame mensen waren, maar toch werden ze vervolgd en levend verbrand. Niet omdat ze niet deugden, maar omdat ze zich niet aan de katholieke kerk wilden onderwerpen. Dat was de paus en zijn kardinalen een doorn in het oog. Door zo nadrukkelijk Christus na te volgen, tasten ze het gezag van die kerkvaders aan. Dat beschouwden die, letterlijk, als een doodzonde. In korte tijd werden alle Katharen door de katholieke kerk uitgemoord. Allemaal in naam van Christus. Als hij niet uit het graf was opgestegen zou hij er zich in omgedraaid hebben, denk ik.

Discriminatie op inkomen
De essentie van een vrije democratische samenleving is, of zou moeten zijn, dat het bestaansrecht van iedere burger, voor de overheid, van evenveel belang is. Dat iedere burger, wat de positie van die burger in de samenleving ook is, evenveel rechten heeft als welke willekeurige andere burger dan ook. In werkelijkheid is er geen enkele samenleving die daaraan voldoet. Ook in Nederland hebben rijke mensen meer rechten dan arme mensen. In Rotterdam mag je in bepaalde wijken niet wonen als je minder dan 120 procent van het minimumloon verdient. Als je minder dan 120 procent van het minimumloon verdient en je wordt verliefd op iemand die niet in de Europese Unie is geboren, dan mag je wel met die persoon trouwen, maar hem of haar niet naar Nederland halen om samen een leven op te bouwen. Als je meer verdient is dat geen probleem. Ook in een democratie is het een kleine elite die de regels bepaald en die regels zijn altijd in het voordeel van die kleine elite. Daar zijn voorbeelden genoeg van te geven, maar die zal ik jullie besparen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan de soepele belastingregels voor grote bedrijven, om in ieder geval één voorbeeld te noemen.

Winst voor de elite
Ook het kapitalisme is een ideologie die vooral voordelig is voor een kleine elite en nadelig voor de rest van de bevolking. Zeker het parasitaire kapitalisme waarbij niet het produceren van goederen wordt beloond, of het toevoegen van diensten, maar waar het rijk worden doel op zichzelf is geworden en de beste manier om dat te bereiken een zogenaamde vrije markt is waarmee je met geld, geld aan de samenleving weet te onttrekken. Degenen die deze ideologie prediken beweren bij hoog en laag dat iedereen daarbij gebaat is, maar dat is, zoals altijd bij het propageren van een ideologie, onzin. Het is vooral een hele kleine groep plutocraten die daar heel veel voordeel van heeft. Het is overigens tekenend dat die plutocraten niet echt van democratie houden. Waarom zouden ze anders zo’n hekel aan de macht van overheden hebben. Dat is de reden dat ze die macht zoveel mogelijk willen beperken.

Rijken hebben de macht
Dat niet de ideologie belangrijk is voor degenen die een ideologie propageren, maar het vergaren van macht, is duidelijk als we naar China kijken. China wordt geleid door de Communistische partij. Je zou dus verwachten dat die partij zich volgens de communistische ideologie zou gedragen. Het partijkader bestaat vrijwel uitsluitend uit rijken en superrijken. Miljardairs zijn geen zeldzaamheid in de partijtop. Hoewel ze, in naam, nog communistisch zijn, zijn ze dat in hun gedrag absoluut niet. Feitelijk is het verschil tussen China en de Verenigde Staten van Amerika nihil. De keuze die je als Amerikaans burger hebt om te stemmen op een democraat of een republikein is geen echte keuze. Op welke kandidaat van welke partij je ook stemt, je stemt altijd op een dienstknecht van de rijkste 1 procent van de bevolking. In China wordt in ieder geval de schijn dat mensen daadwerkelijk iets te vertellen hebben niet opgehouden. Dat is feitelijk het grootste verschil.

Het belang van de kleine elite
De ideologie van het ware geloof (welk geloof dan ook), de ideologie van de dictatuur van het proletariaat, de ideologie van de ‘vrije markt’, de ideologie van de superioriteit van het eigen volk; het zijn uiteindelijk altijd manieren van een kleine elite om de rest van de samenleving aan hun belangen te onderwerpen.

Dat is waarom ik niet in ideologieën geloof.

Consensus
Iedere ideoloog probeert mensen zand in de ogen te strooien, soms uit naïviteit, soms willens en wetens. Ik heb nog nooit gezien dat een ideologie goed heeft uitgepakt. Als er relatief vredige periodes in de geschiedenis waren, kwam dat altijd doordat, in die periode, geen enkele ideologie de overhand had, waardoor er een pragmatische consensus gezocht moest worden. Wat dat betreft hebben we het in Nederland de afgelopen decennia, zolang ik leef, best goed gehad. Geen enkele ideologie kon zo dominant worden dat degenen die die ideologie propageerden de rest van de samenleving totaal aan zich konden onderwerpen. Nog niet althans.

Ik geloof wel in idealen.

Rekening houden met elkaar
In een ideale samenleving houden mensen met verschillende ideologieën rekening met elkaar. In een ideale samenleving accepteer je dat je soms verliest en soms wint. In een ideale samenleving domineert geen enkele ideologie, maar wordt er steeds gekeken wat er, in de praktijk, het best werkt voor het laten functioneren van de samenleving als geheel, waarbij ieder individu de vrijheid heeft om zijn of haar leven, naar eigen goeddunken vorm te geven, zonder andere individuen daarin te belemmeren. Dat betekent dat ik accepteer dat de wereld niet volledig aan mijn maatstaven voldoet.

Dat betekent niet dat ik geen maatstaven heb waarvan ik vind dat de wereld er aan zou moeten voldoen.