Dieren als persoonlijkheden
Volgens de laatste inzichten van primaat-deskundigen hebben primaten, zoals chimpansees, net zoals mensen, persoonlijkheden. Iedere chimpansee is een afzonderlijk individu. Dat hoeft niet te verbazen. Mensen die honden of katten hebben weten dat iedere hond en kat ook een eigen persoonlijkheid heeft. Toch worden primaten, honden, katten en andere dieren, in het recht, niet als personen beschouwd maar als rechtsobjecten. Het verschil tussen een rechtspersoon en een rechtsobject is dat een rechtsobject als bezit gezien kan worden, maar een rechtspersoon niet.

Rechtsobjecten
Zo waren slaven, in de tijd dat slavernij nog bestond, voor de wet ook rechtsobjecten en geen rechtspersonen. Rechtsobjecten mogen, omdat ze bezit zijn, door degene die er de eigenaar van is, op alle mogelijke manieren behandeld worden, binnen de grenzen van de wet. Maar hoe een dier bijvoorbeeld behandeld mag worden hangt ook af van de manier waarop het dier in bezit is genomen. Zo mag een konijn dat als huisdier wordt gehouden, niet worden vergiftigd. Maar een konijn dat als proefdier wordt gehouden, mag dat, als het onderzoek daar naar vraagt, weer wel. Het ene konijn  heeft dus niet dezelfde rechten als het andere konijn. Als je een konijn doodtrapt kun je daarvoor gestraft worden. Als je een mier doodtrapt niet. Niet alle dieren zijn gelijk voor de wet.

Rechtspersonen
Alle rechtspersonen zijn dat wel. Dat wil zeggen, dat het officieel zo is dat alle rechtspersonen voor de wet gelijk zijn. Je mag de ene mens geen rechten ontzeggen die je de andere mens geeft. Althans niet als je als staat voor een rechtsstaat wil doorgaan.

Personen en rechtspersonen
Het lijkt logisch te veronderstellen dat je, om een rechtspersoon te kunnen zijn, ook een persoon zou moeten zijn. Andersom is dat niet zo. Ook al erkennen we een chimpansee als een persoon, dan betekent dat nog niet dat die chimpansee voor de wet ook een rechtspersoon is. Als we dieren die we een persoonlijkheid toekennen als rechtspersonen zouden erkennen, dan kunnen we die dieren niet meer in bezit nemen. Dat dat tot problemen kan leiden, ligt voor de hand. Dan zouden honden niet meer, door blinden, als blindengeleidehond in bezit genomen kunnen worden, of door de politie worden gebruikt als politiehond. Dan zouden varkens, koeien, geiten, schapen, kippen, kalkoenen en andere veedieren niet meer, voor de slacht, melk of eieren gehouden kunnen worden. Dus zelfs als we erkennen dat varkens, koeien, geiten, schapen, kippen, kalkoenen en andere veedieren persoonlijkheden hebben, dan ligt de erkenning dat ze rechtspersonen zijn, niet meteen voor de hand. In ieder geval is dat niet onomstreden.

Bedrijven als rechtspersoon
In principe kunnen rechtspersonen geen bezit zijn, of worden ze althans niet als bezit beschouwd. Bij mijn weten zijn er, voor de wet, twee soorten rechtspersonen. Natuurlijk is ieder mens een rechtspersoon, maar, en dat is eigenlijk best vreemd, bedrijven zijn ook rechtspersonen en hebben daardoor dezelfde rechten als mensen. Waarom eigenlijk?

Aansprakelijkheid
In de tijd dat Adam Smith zijn beroemde theorie van de vrije markt formuleerde, was dat nog niet zo. De eigenaar van een bedrijf was persoonlijk aansprakelijk voor de schade die door dat bedrijf werd veroorzaakt. Als dat bedrijf niet aan zijn schulden kon voldoen, kon de eigenaar gestraft worden met gevangenisstraf, omdat hij, als bezitter, in gebreke was gebleven. Dat is natuurlijk ook logisch. Als ik een hond bezit en die hond bijt in jouw hand waardoor je dokterskosten moet maken, dan ben ik, als bezitter van die hond, aansprakelijk voor de schade die die hond heeft veroorzaakt.

Beperkte aansprakelijkheid
Stel dat de bezitters van een oliebedrijf persoonlijk aansprakelijk zouden zijn voor de vervuiling die dat oliebedrijf veroorzaakt, dan zou je die bezitters, als die vervuiling ernstig genoeg is, kunnen veroordelen tot een lange gevangenisstraf. Dat kan nu niet. Het bedrijf is een rechtspersoon en wordt dus zelf aangeklaagd. Maar een bedrijf kun je niet in een gevangenis opsluiten. Die kun je hooguit een geldelijke boete laten betalen en de opdracht geven om de schade die dat bedrijf heeft veroorzaakt op te ruimen. Maar stel dat het bedrijf dat nalaat, dan heb je geen echte stok meer om mee te slaan. Hoeveel schade een bedrijf ook berokkent, je kunt dat bedrijf niet in een gevangenis opsluiten.

Bezit en aansprakelijkheid
Er is nog een probleem. Als een bedrijf een rechtspersoon is dan betekent dit dat het bedrijf zichzelf bezit, want een rechtspersoon kun je niet in bezit nemen. Maar van wie is dat bedrijf dan? Van de aandeelhouders? Maar die ‘bezitten’ het bedrijf niet, want dan zouden ze persoonlijk aansprakelijk gesteld kunnen worden voor de schade die ‘hun’ bedrijf veroorzaakt. En dat kan dus niet.

Verantwoordelijkheid
In principe kan een goed florerend bedrijf, de winst die dat bedrijf maakt, gebruiken om alle aandelen terug te kopen. Op die manier kan een bedrijf de enige eigenaar van dat bedrijf worden. Maar wie is dan verantwoordelijk voor dat bedrijf?

Een bedrijf is geen persoon
Ik weet niet precies wanneer en waarom bedrijven tot rechtspersonen zijn gemaakt. Wat ik wel weet is dat het bedrijven een macht geeft die groter is dan de macht van menselijke rechtspersonen. Als ik schade berokken kan ik uit de maatschappij verwijderd worden, door middel van gevangenisstraf bijvoorbeeld. Als ik schuldig ben aan de dood van mijn medemensen kan ik zelfs levenslang worden opgesloten. Ik word, als rechtspersoon, geacht me als een gewetensvol persoon te gedragen. Maar van een bedrijf kun je dat niet vragen. Een bedrijf is een constructie, een idee. Een bedrijf is geen mens en kan dus ook geen menselijk geweten hebben. Daarom is het principieel onjuist om bedrijven te behandelen als personen. Personen horen rechten te hebben, dingen niet.

Religies en doctrines zijn geen personen
Ook ideeën horen geen rechten te hebben. Een religie is geen persoon en kun je dus ook niet kwetsen. Mensen die een religie aanhangen kun je kwetsen, maar dat is iets anders. Een politieke doctrine is geen persoon en kun je dus ook niet kwetsen. Mensen die een doctrine aanhangen wel, maar dat is iets anders. Ook een natie is een ding, een idee en kun je dus niet kwetsen. Wel mensen die deel uitmaken van die natie, maar dat is iets anders.

De corrumperende macht van bedrijven
Dat bedrijven beschouwd worden als rechtspersonen, tast het rechtstelsel aan. Bedrijven krijgen daardoor een macht die veel groter is dan de macht van de individuele mens. Bedrijven kunnen, in principe, eeuwig doorleven. Ze kunnen hun geld en macht gebruiken om overheden te beïnvloeden. Als ze failliet gaan kunnen ze niet meer aansprakelijk gesteld worden. Ze kunnen zich, door hun structuur, dingen veroorloven die een menselijke rechtspersoon zich niet kan en mag veroorloven. En door die constructie, zorgen bedrijven ervoor dat de mensen die in en voor dat bedrijf werken, gecorrumpeerd worden. Die voelen zich niet meer persoonlijk verantwoordelijk voor de schade die door het bedrijf, en dus mede door hun toedoen, wordt veroorzaakt.

Personen zijn verantwoordelijk
Daarom vind ik dat bedrijven geen rechtspersonen zouden mogen zijn. Een bedrijf is een ding, een object en zou ook als zodanig beschouwd moeten worden. Als dat bedrijf schade berokkent dan horen daar personen voor aansprakelijk gesteld te kunnen worden; de eigenaren en de leidinggevenden, als eersten. Maar iedere persoon die voor een bedrijf werkt is dan medeverantwoordelijk voor de eventuele schade die dat bedrijf veroorzaakt en dus ook mede-aansprakelijk.

Geen vrijheid zonder verantwoordelijkheid
De vrije markt die Adam Smith propageerde kende geen bedrijven als rechtspersonen. Als je die vrije markt wilt, dan moet je bedrijven niet langer meer als rechtspersonen zien. Er is geen vrijheid zonder verantwoordelijkheid.

Bedrijven dienen geen sterkere rechtspositie te hebben dan echte personen
Met andere woorden; bedrijven horen geen rechten te hebben alsof ze personen zijn, die rechten behoren wezens toe die een persoonlijkheid hebben. En bedrijven hebben geen persoonlijkheid. Personen die zich niet verantwoordelijk gedragen in het intermenselijk verkeer dienen daar persoonlijk aansprakelijk voor gesteld te kunnen worden. Anders gaat de vrijheid van de een ten koste van de vrijheid van de ander. En dat kan, in een rechtsstaat, nooit de bedoeling zijn. Dat bedrijven, in onze maatschappij, een sterkere rechtspositie hebben dan echte personen is daarom een gotspe.