Slecht en goed, welwillend en onwelwillend
Dat de mens in essentie slecht is, is een aanname. Dat de mens in essentie goed is, is ook een aanname. Even voor de duidelijkheid; een mens beschouw ik als ‘goed’ als hij of zij welwillend is ten opzichte van andere mensen en als ‘slecht’ als hij of zij onwelwillend is ten opzichte van anderen. Welwillendheid is te leren. Voor het grootste deel wordt welwillendheid door de sociale omgeving bepaald. Onwelwillendheid ook. Als we dus willen weten of een sociaal systeem functioneert, moeten we kijken of het welwillendheid of onwelwillendheid bevordert. Het systeem dat welwillendheid bevordert, bevordert het goede in de mens, het systeem dat onwelwillendheid bevordert, bevordert het slechte in de mens.

Goed voor psychopaten?
Psychopaten hebben de neiging om vooral hun eigen belangen na te jagen. Welwillendheid is niet hun natuurlijke staat. Als een maatschappelijk systeem vooral de belangen van psychopaten dient, is dat een indicatie dat dat systeem onwelwillendheid bevordert ten koste van welwillendheid. Een systeem dat er van uit gaat dat mensen in essentie slecht zijn, en dat onwelwillendheid dus de norm is, is vanzelf een systeem dat gunstig is voor psychopaten. Hun basishouding wordt dan de norm. Als we willen weten of een systeem welwillendheid of onwelwillendheid bevordert, moeten we kijken in hoeverre dat systeem goed is voor psychopaten.

Eén procent
Eén procent van de mensen wordt als psychopaat geboren. Eén op de honderd mensen heeft dus geen last van een geweten en heeft de neiging om het eigenbelang altijd boven dat van anderen te stellen. Die ene procent zou, in een neutraal systeem, gelijkelijk verdeeld moeten zijn over alle sectoren van de samenleving. Dat betekent dat in alle lagen van de bevolking één procent van de mensen psychopaat zou moeten zijn. Als in een bepaalde laag van de samenleving een veel groter deel van de mensen psychopaat is, zegt dat iets over hoe die samenleving functioneert.

Vijf procent
Stel dat de mensen die de meeste macht, het meeste geld en de grootste rijkdom hebben, voor vijf procent uit psychopaten bestaan. Dat wil zeggen dat de bovenlaag van de samenleving bewoond wordt door een meer dan gemiddeld aantal psychopaten, dan blijkt daaruit dat die samenleving gunstig is voor psychopaten. Dat betekent ook dat de samenleving onderworpen wordt aan de belangen van psychopaten.

Geweten
Een psychopaat wordt zo geboren. Daar kan hij of zij niets aan doen. Daar kan de maatschappij ook niets aan doen. Zo rond de één procent van de mensheid is psychopaat. Dat betekent niet dat al die psychopaten alleen maar slechte dingen doen. Het geweten van een mens is maar een deel van de mechanismes die bepalen hoe een mens zich gedraagt.

Liefdevolle behandeling
Een hersenonderzoeker kreeg de opdracht hersenen te ordenen op hun structuur. Bepaalde hersenen hadden dezelfde afwijking en bleken allemaal afkomstig van seriemoordenaars en sadisten. Het waren allemaal psychopaten. Nadat een tante hem had verteld dat er in zijn familie ook een beruchte gifmengster zat, had hij zijn familie en zichzelf laten onderzoeken. Slechts één van de hersenen bleek dezelfde structuur te hebben dan die van de psychopaten die hij onderzocht had. Uiteraard was hij nieuwsgierig van wie de hersenen waren en die bleken van hem zelf te zijn. Nadat hij dat gegeven even op zich had laten inwerken, realiseerde hij zich dat dat verklaarde waarom hij, als hij naar een begrafenis zou moeten maar ook een potje golf zou kunnen spelen, sterk de neiging had om voor het laatste te kiezen. Hij rouwde nooit echt om doden. Tegelijkertijd vroeg hij zich af waarom hij niet, net zoals die psychopaten wiens hersenen hij had onderzocht, aan het moorden was geslagen, maar zich gewoon had aangepast aan de maatschappij. Hij kreeg het inzicht waarom dat zo was toen hij foto’s en filmpjes uit zijn jeugd bekeek. Hij realiseerde zich dat hij altijd liefdevol was behandeld en dat hij het daardoor ook altijd naar zijn zin had gehad. Dat was het handelingsrepertoire dat hij had geleerd en waar hij derhalve ook gebruik van maakte. Met een lichte grijns zei hij: ‘Dat is de reden dat je psychopaten maar beter liefdevol kunt behandelen.’

De omgeving
Als een omgeving van een psychopaat een sociaal acceptabel mens kan maken, kan een omgeving dan ook het omgekeerde doen?

Eigenbelang
In een omgeving waarin je alleen succes kunt hebben als je anderen weg concurreert, is degene die dat zonder scrupules doet in het voordeel. In zo’n omgeving floreert een psychopaat vanzelf goed omdat hij of zij die scrupules ontbeert. Maar niet iedereen die in zo’n omgeving floreert is een psychopaat. Als je in zo’n omgeving succes wilt hebben, moet je de bereidheid hebben om je scrupules opzij te zetten. Als je het gevoel hebt dat dat de enige manier is om succesvol te zijn, dan zul je niet anders kunnen dan de psychopaat in je te versterken, ondanks dat je niet als psychopaat geboren bent. Dan moet je je zelf steeds weer vertellen dat je het recht hebt om de belangen van anderen ondergeschikt te maken aan die van jezelf. En als door je omgeving dat idee weer versterkt wordt dan kan dat ertoe leiden dat je een neurotische psychopaat wordt. Dan verleidt je omgeving je tot het geloof dat het allemaal om het eigenbelang draait, dat het allemaal om jou draait.

Narcisten
Zo ontstaan narcisten. Een narcist lijkt op een psychopaat, maar is zo geworden, niet zo geboren. Narcisme is een neurotische aandoening. Aangeleerd gedrag om te kunnen overleven in een omgeving die daarom vraagt. Een narcist maakt van zichzelf de norm, net zoals een psychopaat. Dat is een verleidelijk en verslavend standpunt. Omdat een kenmerk van narcisme een onvermogen tot zelfreflectie is, is het een van de weinige neurotische aandoeningen die nauwelijks te behandelen is, omdat het op jezelf kunnen reflecteren de manier is om van neuroses af te komen. Je moet immers inzien dat je een neurose hebt, wil je er van af kunnen komen.

Psychopaten en narcisten
Een samenleving die gunstig is voor psychopaten, is ook een samenleving die het narcisme bij de rest van de bevolking stimuleert.

Aanpassingsvermogen
Om te weten of een samenleving goed of slecht is voor welwillendheid, kan men onderzoeken hoeveel macht psychopaten hebben. Dan zou men bijvoorbeeld iedereen die een belangrijke functie heeft, in een MRI-scan kunnen leggen. Als dan blijkt dat een te groot deel van de machthebbers een psychopathisch brein heeft, dan is dat een indicatie voor het onvermogen om welwillend te kunnen functioneren van die samenleving. Dan is dat ook een indicatie van het aantal mensen dat zal lijden aan narcisme. Om het te kunnen redden in een samenleving die bepaald wordt door psychopaten moet je je immers aan hen aanpassen.

Vrijbrief
Ik heb ergens gelezen dat ongeveer vijf procent van de huidige machthebbers, in de politiek en het bedrijfsleven, psychopaat is. Dat is vijf keer zoveel als het aantal psychopaten dat er gemiddeld is. Voor die psychopaten is het geloof dat de mens in essentie slecht is, hoe bizar dat misschien ook klinkt, alleen maar gunstig. Het bevestigt dat onwelwillendheid de norm is. En als onwelwillendheid de norm is dan speelt dat psychopaten in de kaart. Het geeft ze een vrijbrief om met niemand anders dan zichzelf rekening te houden.

Wat is goed voor de samenleving?
De mens is niet in essentie slecht of goed. Iedere mens heeft een neiging tot welwillendheid en een neiging tot onwelwillendheid. Dat geldt zelfs voor psychopaten. Hoe meer we de neiging tot welwillendheid bevorderen, hoe beter het voor de samenleving als geheel is. Dat wil niet zeggen dat voor ieder individu welwillendheid ‘beter’ is. Maar voor de samenleving als geheel geldt dat wel degelijk.

Kiezen voor de hel?
Want vraag je maar eens af waar je voor zou kiezen; voor een samenleving waarin welwillendheid ten opzichte van iedereen de norm is, of voor een samenleving waarin welwillendheid totaal afwezig is, en iedereen alleen maar voor zichzelf leeft. Als je voor onwelwillendheid kiest, kies je er ook voor om het slachtoffer van onwelwillendheid te worden. Want stel je maar voor dat niemand naar je omkijkt als je een ongeluk krijgt, dat niemand voor je zorgt als je ziek bent, dat niemand je eten geeft als je honger hebt, dat er niemand is die je beschermt als je bestolen wordt, of als je met een mes bedreigd wordt. Een totale afwezigheid van welwillendheid is een totale aanwezigheid van de hel. Ik vermoed dat zelfs een narcist of psychopaat hier niet voor zal kiezen.

Welwillendheid
Onwelwillendheid kan alleen bestaan bij gratie van welwillendheid.
Maar welwillendheid heeft onwelwillendheid helemaal niet nodig om te kunnen bestaan.