Identiteit
Kun je iets kwijtraken wat je niet bezit? Kun je een identiteit bezitten? Wat is identiteit? En hoe kom je er aan en waardoor wordt het bepaald? Dat zijn allemaal vragen die met elkaar te maken hebben. Dat zijn allemaal vragen die mij bezighouden als mensen het hebben over identiteit.

Zoektocht
Als je de oorsprong van de zee wilt weten, dan moet je gaan zoeken naar datgene dat de zee voedt. Dat zijn alle rivieren die die zee met water voeden. Maar wat is dan weer de oorsprong van die rivieren? Als je dat wilt weten zul je op zoek moeten naar datgene wat die rivieren voedt. Dat zijn alle beekjes en kleine rivieren die weer gevoed zijn door bronnen en smeltwater en regen. Dat smeltwater en die regen en die bronnen zijn weer gevoed door wolken met neerslag en die wolken worden op hun beurt gevoed door de zee. Dus uiteindelijk is de oorsprong van de zee de zee zelf.

Wat is de oorsprong van mijn identiteit?
Is dat mijn afkomst? Is dat de cultuur waarin ik ben grootgebracht of ontstaat mijn identiteit door iets anders, vergelijkbaar met mijn verhaal over de zee. Ik ben geboren in Nederland, maar toch beschouw ik mijn identiteit niet als ‘Nederlands’.

Heimwee
Een oudere man, geboren en getogen op Texel, leerde een Surinaamse vrouw kennen die heimwee had naar Suriname. Dus ging hij met haar naar Suriname. Nadat ze was gestorven, keerde hij terug naar Texel. ‘Je zal wel heimwee gehad hebben,’ werd er tegen hem gezegd. ‘Welnee,’ zei hij, ‘als ik mijn hand in de rivier stak was ik verbonden met hetzelfde water dat er om Texel heen is en was ik weer thuis.’

Steden
Ik ben geboren in Maastricht, maar ik beschouw mezelf niet exclusief als Maastrichtenaar. Het is niet dat ik geen Maastrichtenaar ben, maar dat is maar een piepklein deel van mijn identiteit. Ik ben ook een tijd woonachtig geweest in Den Bosch. Ook die periode heeft mijn identiteit gevormd, net zoals de ruim 36 jaar die ik in Utrecht woon en de 17 jaar dat ik in Den Haag heb gewerkt. Alle ervaringen die ik op al die verschillende plekken heb opgedaan maken deel uit van wie ik ben geworden.

Identificatie
Mijn identiteit is niet ontstaan door uitsluiting van andere culturen en andere gewoontes en andere denkbeelden dan degenen waarin ik ben opgevoed, maar door alle culturen, gewoontes en denkbeelden waarmee ik me heb geïdentificeerd.

Hoe ruim wil je denken?
Ik heb geen katholieke identiteit, hoewel het katholicisme wel medebepalend is geweest voor mijn identiteit. Ik heb geen mannelijke identiteit, hoewel mijn manzijn wel medebepalend is geweest voor mijn identiteit. Ik heb geen Nederlandse identiteit, hoewel ik Nederlander ben en dat ook medebepalend is geweest voor mijn identiteit. Niet het land van herkomst of de religie waarin je wordt opgevoed of je sekse bepalen je identiteit, je identiteit wordt uiteindelijk door jezelf bepaald. Als ik me met alle mensen op deze aardbol identificeer dan is de mensheid de bron van mijn identiteit als mens. Als ik me met alle levende wezens op deze aardbol identificeer, dan is dat de bron van mijn identiteit als levend wezen. Als ik me met alle bestaan identificeer; met werkelijk alles dat bestaat, dan is het bestaan van alles dat bestaat mijn identiteit.

Vermogen tot identificatie
Met andere woorden; de grootte van mijn identiteit hangt af van mijn vermogen om me te identificeren. Als ik me maar met een heel beperkt deel van de mensheid identificeer dan is mijn  identiteit ook maar heel erg beperkt. Stel dat je je alleen maar identificeert met de mensen van je familie, dan is je identiteit beperkt tot je familie. Als je je alleen maar identificeert met het mannelijk geslacht, dan is je identiteit ook beperkt tot het mannelijk geslacht. Als je je alleen maar identificeert met geloofsgenoten dan is je identiteit ook beperkt tot je geloofsgenoten.

Uitsluiting
Dat betekent dat mensen die menen dat ze hun identiteit kunnen bepalen door wat anders is buiten te sluiten, daardoor de mogelijkheid tot het vergroten van hun identiteit opgeven. Je identiteit wordt namelijk gevoed door identificatie.

De multiculturele samenleving
Dat is waarom ik vind dat een multiculturele samenleving altijd de voorkeur verdient boven een monoculturele samenleving. In een multiculturele samenleving kun je je voeden aan de identiteiten van anderen en daardoor je eigen identiteit vergroten. Een oceaan wordt niet gevoed door één rivier, maar door tientallen, honderden rivieren die door duizenden beekjes en stroompjes worden gevoed. Daardoor is een oceaan in staat een oceaan te zijn in plaats van een vennetje dat bij een klein beetje zonneschijn verdampt. Het probleem is niet de multiculturele samenleving maar het buitensluiten van andere culturen en het beperken van de eigen identiteit tot één van de vele culturen. Alsof mensen bang zijn om een grotere, rijkere identiteit te verkrijgen door zich met mensen met andere culturen te identificeren.

Kiezen voor rijkdom
Ik begrijp dat niet. Waarom zou je mensen buitensluiten die anders zijn dan je zelf bent wanneer je er ook voor kunt kiezen om je identiteit te vergroten door die mensen binnen te sluiten. Waarom zou je voor een armoedige identiteit kiezen als je ook voor een rijke identiteit kiezen kunt?

Dao
In de Chinese cultuur is er een begrip dat feitelijk onvertaalbaar is; Dao. Dao is alles wat er is in zijn onverdeelde vorm. In Dao is alles één. De Chinese wijsgeren streefden er naar om zich met Dao te verbinden. Degenen die die verbinding weten te maken zijn in overeenstemming met Dao, met alles wat er is, in onverdeelde vorm. Als je dat lukt dan is Dao je identiteit.

Identiteit en bezit
Als je identiteit net zo groot is als het hele bestaan, dan bezit je die identiteit niet. Het hele bestaan is niet te bezitten. Een identiteit is niet te bezitten. Misschien is het juist wel andersom. Als ik me met het hele bestaan identificeer, dan realiseer ik me dat ik een deel van dat bestaan ben en dat dat bestaan mij bezit. Ik ben het bezit van mijn identiteit. Dat is de ruimte waarin ik me kan bewegen. Hoe groter en ruimer ik me de wereld denk waarmee ik me identificeer, hoe groter mijn leefwereld wordt.

Paspoort
Misschien is identiteit wel te vergelijken met een paspoort. Hoe beperkter mijn identiteit is, hoe minder ik in staat ben om mij in allerlei verschillende denkbare werelden te begeven. Ik wens geen beperkt paspoort waarmee ik me alleen met mijn directe omgeving mag identificeren. Daar ben ik veel te nieuwsgierig voor. Daarvoor verplaats ik me veel te graag in werelden die ik nog niet ken.

Eigen identiteit
Omdat ik mijn identiteit vergroot door identificatie, ben ik ook niet bang om mijn identiteit kwijt te raken. Hoe groter mijn identiteit, hoe kleiner de kans om die identiteit kwijt te raken. Het zijn niet voor niets juist die mensen die hun identiteit tot een kleine groep beperken die het bangst zijn om hun ‘eigen’ identiteit kwijt te raken.