Brieven
Het schrijven van brieven is een communicatievorm die ik met veel plezier met een groot aantal mensen heb gedeeld. Het verbaasde me dat niet iedereen even veel plezier in het schrijven van brieven bleek te hebben. ‘Ik weet nooit wat ik moet schrijven,’ verzuchtte een vriendin van me. Ik had daar zelf nooit moeite mee. Vooral niet als ik op een gekregen brief reageerde. De kunst bij het schrijven van brieven is om zomaar te beginnen. Hoe langer je nadenkt over het onderwerp waarover je gaat schrijven, hoe moeilijker het schrijven van een brief wordt.

Een monoloog
Als je met iemand praat dan kun je reageren op datgene dat die persoon zegt, die dan weer op jouw reactie reageert, waarop jij weer reageert, enzovoort. Als je appt doe je dat vaak vanuit hetzelfde principe. Een brief kan weliswaar een reactie op een andere brief zijn, maar is, door zijn lengte en in zijn aard, een monoloog. Dat heeft voordelen en nadelen.

Interpretatie
Het nadeel van een monoloog is de onmogelijkheid om in te schatten hoe je tekst door de ander wordt opgevat. Als de lezer een bepaalde indruk van je tekst heeft, of je tekst op een bepaalde manier interpreteert, heb je daar geen zeggenschap over. Daar kom je hooguit achteraf achter. Maar je kunt niet tijdens je betoog verduidelijking geven. Daardoor kan een brief tot ernstige misverstanden leiden, zeker, maar niet alleen doordat de ontvanger van de brief helaas niet altijd zorgvuldig leest.

Ongestoorde monoloog
Het voordeel van een monoloog is dat je niet, tijdens het verwoorden van je gedachtes, gestoord wordt, voordat je de kans hebt gehad die gedachtes volledig uit te spreken. Hoe vaak komt het niet voor dat je probeert om een gedachte in woorden tot uitdrukking te brengen en degene waarmee je praat je halverwege in de rede valt om een reactie te geven die net even de plank misslaat omdat die persoon je niet uit heeft laten spreken. Tijdens het schrijven van een brief loop je dat risico niet. Tijdens het lezen van een brief, bega je zelf die fout niet.

Kalm communiceren
Als je een briefwisseling hebt met iemand die open staat voor wat je schrijft, en voor wie jij net zo openstaat, dan is het alsof je een zeer intensieve communicatie hebt. Door het lezen van een brief word je gedwongen zorgvuldig te ‘luisteren’ en door het schrijven van een reactie op een brief word je gedwongen zorgvuldig te ‘praten’. Daarbij weet je dat je brief een tijd onderweg is en dat de reactie op de brief ook een tijd op zich laat wachten. Dat geeft rust in de communicatie.

De bezorging
Ik schrijf helaas nauwelijks meer en ontvang helaas ook nauwelijks brieven meer. Een goede vriendin van me heeft de gewoonte om, als ze op vakantie is, de tijd te nemen om een brief naar me te schrijven en die op te sturen. Helaas komt het vaak voor dat die brieven mij helemaal niet meer bereiken. Blijkbaar heeft de bezorging van brieven geen prioriteit meer. Omdat het vaker dan eens is voorgekomen dat zij mij een brief heeft geschreven die vervolgens niet werd bezorgd, is de lol van het schrijven en versturen van brieven daardoor ook verpest.

Verdwenen post
Dat het schrijven en versturen van brieven marginaal is geworden heeft dus niet alleen met facebook, e-mail en twitter te maken, maar ook met een postbezorging die, sinds de privatisering van de post, volslagen onbetrouwbaar is geworden. Wellicht omdat aan het bezorgen van pakketjes veel meer te verdienen valt.

De terugkeer van vinyl
Betekent dit dat het schrijven van brieven op sterven na dood is? Dat is maar de vraag. Post.nl klaagt dat briefverkeer is afgekalfd en dat het daarom noodzakelijk is om de prijzen voor postzegels te verhogen. Dat lijkt mij kort door de bocht. Na de introductie van de cd leek het tijdperk van vinyl voorgoed voorbij, maar als ik nu naar de platenzaak ga staat daar weer meer vinyl dan cd’s. Waarom? De geluidskwaliteit van vinyl is niet beter dan die van cd’s. De illusie dat dat geluid warmer is, is vooral inbeelding. En toch kopen mensen weer vinyl.

De aantrekkingskracht van een langspeelplaat
Een elpee heeft ‘iets’ dat een cd niet heeft. En dat onbestemde ‘iets’ zorgt ervoor dat mensen weer vinyl zijn gaan kopen, juist in een tijd dat je zelfs geen drager meer nodig hebt om muziek te kunnen luisteren. Alle muziek is, digitaal, op internet terug te vinden of aan te schaffen. Dat zorgt ervoor dat een cd als overbodig wordt gezien. Je kunt dezelfde muziek immers ook, met net zo’n goede kwaliteit, downloaden en via je laptop, tablet of telefoon beluisteren. De primitievere geluidsdrager op vinyl krijgt daardoor, psychologisch, weer meer aantrekkingskracht.

Iets meer moeite
Zou datzelfde niet ook voor het schrijven van brieven kunnen gaan gelden? Eigenlijk is een brief ten opzichte van een digitale tekst wat vinyl is ten opzichte van digitale muziek. Juist het feit dat je iets meer moeite moet doen om muziek op vinyl te beluisteren; de plaat uit de hoes halen, op de draaitafel leggen, naald erop plaatsen, zorgt ervoor dat je geconcentreerder naar die muziek gaat luisteren. Hetzelfde geldt, volgens mij, voor het schrijven, versturen en lezen van een brief.

De comeback van de brief
Er is dus geen enkele reden waarom de brief niet, net zoals vinyl, een comeback zou kunnen maken. Als postbedrijven, in plaats van te zeuren dat mensen minder brieven schrijven dan vroeger, zouden beginnen met de brieven, die nog steeds geschreven worden, daadwerkelijk te bezorgen en tegelijkertijd een campagne op zouden starten om de brief te promoten, dan zou het zo maar eens kunnen dat het schrijven van brieven, over een tijdje, weer helemaal terug is van weggeweest.

Traditie
Het schrijven, versturen, ontvangen en lezen van brieven heeft immers een eeuwenoude traditie. Vanaf de uitvinding van het schrift worden er al brieven geschreven, verstuurd, ontvangen en gelezen.

De eerste zin
Het schrijven van een brief is niet moeilijk. Je begint met ‘beste die-en-die’ of ‘hallo’ of ‘geachte zus-en-zo’ en, afhankelijk naar wie je schrijft, formuleer je je gedachtes. In mijn ervaring is de eerste zin altijd het moeilijkst. Maar is zo’n eerste zin wel moeilijk? Ach welnee. Stel je schrijft een brief aan een vriend of vriendin en je weet niet hoe je moet beginnen. Dan is het helemaal niet erg als je begint met: ‘Vanmorgen werd ik wakker en dacht: ‘Ik moet jou nodig weer eens een brief schrijven’. Er is weer veel gebeurd sinds de laatste keer dat ik je geschreven heb…’ In mijn ervaring volgt de rest dan vanzelf. Ook ben ik wel eens een brief begonnen met:’ Ik heb geen idee wat ik je zal schrijven…’ en dan rolden de woorden en zinnen er vanzelf achteraan.

Schrijf leesbaar!
Het ontvangen van een brief is meestal een genot. Zeker als die brief met liefde en aandacht is geschreven. Het voordeel van een handgeschreven brief is dat ie persoonlijker is dan een mail die in een of ander mooi lettertype is getikt. Dat kan, helaas, ook een nadeel zijn, vooral als het handschrift van de schrijver niet goed leesbaar is. Dus als je een brief schrijft is het zaak zo leesbaar mogelijk te schrijven, tenminste als je niet wilt dat de ontvanger na een paar regels ophoudt met lezen omdat hij of zij je handschrift niet kan ontcijferen.

Een penvriendin
In mijn puberteit had ik een aantal penvriendinnen. Mijn belangrijkste penvriendin leerde ik kennen toen zij, afkomstig uit Voorhout bij Den Haag, met een vriendin een korte zomervakantie hield in Zuid-Limburg. We wisselden adressen uit en schreven elkaar minstens één keer per maand een brief. Ze was, in die tijd, misschien wel de belangrijkste vriendin die ik had. Hoewel we elkaar fysiek niet meer tegenkwamen, deelden we, via die brieven, lief en leed met elkaar. Juist omdat we alleen via brieven met elkaar communiceerden, konden we ongecompliceerd onze harten bij elkaar uitstorten. Zonder briefverkeer was die vriendschap niet mogelijk geweest. Reizen was duur en we hadden allebei weinig geld. Een andere manier om contact te hebben, was er niet. En misschien waren we op een andere manier helemaal niet in staat geweest zo’n intensieve vriendschap op te bouwen.

Luchtpost
Ik heb daarna vaker penvriendinnen gehad of brieven met vrienden en vriendinnen uitgewisseld. De laatste uitgebreide briefwisseling was met mijn echtgenote toen ze een maand in Japan op tournee was. Ondanks dat we elkaar regelmatig via de telefoon spraken, schreven we elkaar ook lange brieven op luchtpostpapier. Een enkele brief kwam overigens pas aan toen ze alweer terug was. Al die brieven hebben we bewaard.

Brieven of essays
Soms mis ik het schrijven van brieven. Hoewel het schrijven van een essay er dicht bij in de buurt komt, is het toch niet hetzelfde. Een essay schrijven is eenrichtingsverkeer en het lezen ervan ook. Een enkele keer komt er wel eens een reactie van een lezer. Die lees ik altijd met plezier. Maar het blijft een incidenteel iets.

Misschien moet ik toch maar eens wat vaker brieven gaan schrijven.

En dan maar hopen dat ze aankomen.