Gras

Paarden bestaan al langer dan gras. Voordat er gras was liepen er al paarden rond op deze planeet. Die paarden, die zich voornamelijk in bossen ophielden, waren wel een stuk kleiner dan de meeste paarden die we nu kennen, ongeveer zo groot als een wolf. Dat die paarden niet groter werden had natuurlijk ook met hun leefomgeving te maken. Als je in de bossen leeft, is het niet handig om te groot te zijn, omdat je dan niet zo snel kunt wegkomen als je door een roofdier achternagezeten wordt. Relatief gezien is het nog maar kort geleden dat gras is ontstaan. Zonder dat gras waren paarden, runderen, schapen en andere grazers nooit zo groot geworden.

Essentieel
Veeteelt was feitelijk onmogelijk geweest als er nooit gras was ontstaan. Landbouw evenmin. Veel essentiële landbouwproducten zijn grassoorten: tarwe, gerst, rijst, maïs en rogge bijvoorbeeld.

Grassen
Zonder gras zou de wereld waarin we leven er totaal anders hebben uitgezien. Zonder gras zou de geschiedenis van de mensheid er totaal anders hebben uitgezien en zou niemand die nu leeft, geleefd hebben. Zowel u als ik bestaan omdat er ooit een moment in de geschiedenis is geweest dat er uit een voorouder van het gras een mutatie ontstond met de eigenschappen die alle huidige grassen gemeen hebben. Zonder gras was geen enkele beschaving mogelijk geweest.

Rijst, graan en maïs
Zonder rijst waren China en Japan nooit tot ontwikkeling gekomen. Zonder granen waren de beschavingen in het Midden-Oosten nooit ontstaan net zo min als de West-Europese beschaving. Zonder maïs hadden de Inca’s, Maya’s en Tolteken hun beschavingen nooit op kunnen bouwen. Zonder grasvlaktes hadden de oorspronkelijke bewoners van Noord-Amerika hun jagerscultuur op bizons niet kunnen ontwikkelen.

Gras en mens
Gras is voor de mens van veel meer belang geweest dan andersom.

Paarden, koeien en schapen
Zonder gras hadden we nooit op paarden kunnen rijden. Dan waren die beesten gewoon te klein geweest, en zeker niet sterk genoeg om een mens te kunnen dragen. Daarbij was het voeden van zo’n paard veel ingewikkelder geweest. Nu hang je er een zak haver voor en dat paard loopt wel. Maar een enorme zak met bladeren aan het hoofd vastmaken van een piepklein paard, is niet erg efficiënt. Ook het houden van koeien en schapen zou een stuk ingewikkelder zijn geweest. We mogen gras dus wel dankbaar zijn.

De subsoorten
De mutatie waardoor gras uit een, voor mij onbekende, voorouder is ontstaan, is een toevallige. Het had niet hoeven gebeuren en de kans dat het zou gebeuren was relatief klein. Maar toen die mutatie plaats had gevonden, bleek gras dermate succesvol, dat het alras de hele wereld ging domineren en zich daarbij aan allerlei omstandigheden aanpaste en zich daardoor in allerlei subsoorten kon splitsen. Bamboe is een grassoort, net zoals riet, vlas, gazongras, helmgras, rijst, gerst, gierst en noem maar op. En ook die subsoorten splitsten zich weer in subsoorten. Kijk alleen maar naar de verschillende soorten bamboe die er zijn!

Uitzaaiingen
Zo zie je hoe kleine oorzaken grote gevolgen kunnen hebben.

Oorzaak en gevolg
Stel je voor dat er geen gras was ontstaan. Dan zou de Homo Sapiens Sapiens, de soort waar u en ik toe behoren, nooit zo succesvol zijn geweest. Dan zou die soort zich waarschijnlijk niet zo succesvol over de hele planeet hebben kunnen verspreiden. Wellicht had de Neanderthaler dan nog geleefd, simpelweg omdat die mensensoort gras minder nodig had dan de Homo Sapiens Sapiens. Het is zelfs niet ondenkbaar dat andere mensensoorten dan niet, in concurrentie met ons, het loodje zouden hebben gelegd en dat de Homo Erectus nog steeds ergens in een uithoek op aarde zou voortbestaan. Gras was en is succesvol, mede door de grote variatie waarin het zich heeft ontwikkeld. Maar dat succes van gras zou wel eens de oorzaak kunnen zijn van het verminderen van variatie van de mensensoorten. Van alle mensensoorten die er ooit op aarde hebben geleefd, is er immers nog maar één over. Dat betekent dat de rijke variatie in grassen voor een verarming van variatie in mensensoorten verantwoordelijk zou kunnen zijn.

De overlevingskans van grassen
Grassen kunnen zich, door de vele variaties waarin ze bestaan, veel beter aan allerlei veranderingen aanpassen dan mensen, die immers maar in één variatie bestaan. Hoewel de mens denkt het gras te gebruiken, kun je ook, met recht, beweren dat de mens het gras dient. Wij planten grassen, leggen grote weides, gazons, tarwevelden, rijstvelden, bamboebossen en voetbalvelden aan. We ‘veredelen’ grassen waardoor ze nog beter verspreid kunnen worden. Het enige nadeel van dat ‘veredelde’ gras is dat het van ons afhankelijk wordt. Toch zal gras, evolutionair, veel beter in staat blijken allerlei omgevingsveranderingen te doorstaan dan wij. Verandert het klimaat, op een voor ons rampzalige wijze, dan is dat voor verschillende grassoorten juist een zegen (hoewel andere grassoorten daar dan wel weer onder zullen lijden). Wordt de hoeveelheid CO2 in de lucht voor ons ondraaglijk, dan is dat voor allerlei grassoorten juist uitermate gunstig.

Mens en gras
De mens is volledig afhankelijk van grassen geworden, maar grassen hebben de mens helemaal niet nodig om succesvol te zijn. Doordat grassen een veel grotere variëteit kennen dan mensen, zullen ze ook veel beter in staat zijn zich aan veranderde omstandigheden aan te passen. Mocht gras uitsterven (ik bedoel dan werkelijk alle grassoorten), dan sterft de mens ook uit. Mocht de mens uitsterven, dan leeft gras (in allerlei variaties) vrolijk verder.

Een wereld zonder gras
Een wereld zonder mensen is goed voorstelbaar. Een wereld zonder gras is onwaarschijnlijker, maar zeker niet onmogelijk. Per slot van rekening ontstonden de grassen pas lang nadat de dinosauriërs uitgestorven waren. Paarden waren er ook al lang voordat er gras was. Toen gras eenmaal was ontstaan maakten paarden massaal van die nieuwe voedingsmogelijkheid gebruik. Dat veranderde het paard volledig. Ik denk niet dat er een paardensoort is die nog zou kunnen overleven zonder gras.

Paard en gras
Het paard was er voordat er gras was. Het gras is niet veroorzaakt door het paard, maar het paard is wel afhankelijk geworden van het gras. Zonder gras geen paard, niet omdat het gras er het eerst was, maar omdat het paard er afhankelijk van werd. Ook wij zijn afhankelijk van het gras. Niet omdat het gras er het eerst was, maar omdat we ons afhankelijk hebben gemaakt van het gras. Of misschien moet ik zeggen: van dat gras afhankelijk zijn geworden.

Gevolg en oorzaak
Soms leidt een oorzaak tot een gevolg dat gevolg en oorzaak om lijkt te draaien.

Een leven zonder gras?
Als ik me niet vergis, bestaat ook de mens al langer dan het gras. Ik meen zelfs ergens gelezen te hebben dat gras pas zo’n zestigduizend jaar geleden is ontstaan. Maar ons succes als levensvorm hebben we volledig aan het gras te danken. Daardoor zijn we ook volledig afhankelijk van het bestaan van gras geworden. Bedenk dat maar eens als je een brood eet, of popcorn nuttigt, of op een rotan stoel gaat zitten, of een boerderij met rieten dak ziet, of in het park gaat picknicken, op een grasveld gaat voetballen, een maïskip eet of melk drinkt, op een paard rijdt of een wollen trui aantrekt. Dat was zonder gras allemaal niet mogelijk geweest.