Ieder mens speelt de hoofdrol in het eigen leven en bijrollen in de levens van anderen.

Elke scheet die ieder willekeurig individu laat voegt een kleine verandering toe aan de wereld. Dat geldt niet alleen voor mensen, dat geldt voor alles wat leeft, dat geldt voor alles dat aan verandering onderhevig is, ook als het om dode materie gaat. Alles hangt met alles samen. Er is niets dat geen deel uitmaakt van het grote geheel.

Een autocraat kan alleen maar een autocraat zijn als er een samenleving is die hij of zij kan domineren en als er in die samenleving genoeg individuen zijn die bereid zijn die autocraat te steunen in zijn pogingen om de samenleving te domineren. In zijn of haar eentje is zo’n autocraat nergens.

In de geschiedenisboeken zal zo’n autocraat een veel grotere rol toebedeeld krijgen dan een willekeurig lid van de gemeenschap die door die autocraat wordt gedomineerd. Voor het verloop van de geschiedenis is dat willekeurige lid van de gemeenschap van evenveel belang als die autocraat. Zelfs iets ogenschijnlijk kleins kan van essentieel belang zijn voor het verloop van de geschiedenis

Het verloop van de geschiedenis wordt immers niet alleen door bewuste handelingen, maar ook door toevalligheden bepaald. Stel een autocraat verslikt zich in een kippenbotje. Dan is dat kippenbotje net zo bepalend voor de geschiedenis als die autocraat. Dat kippenbotje stamt af van een kip. Zonder die kip had die autocraat zich nooit in dat kippenbotje kunnen verslikken. Dus is die kip net zo bepalend voor de geschiedenis als die autocraat.

De kleinste gebeurtenis in de geschiedenis heeft vaak grote gevolgen. Als die autocraat zich niet in dat kippenbotje verslikt zou hebben, zou hij nog jarenlang de samenleving hebben gedomineerd en allerlei besluiten hebben genomen die de levens van ontelbare mensen zouden hebben beïnvloed.  Omdat die autocraat zich in dat kippenbotje heeft verslikt, is dat niet gebeurd.

Als dat kippenbotje er niet was geweest had de wereld er nu totaal anders uitgezien. Dan waren sommigen van onze voorouders door die autocraat om het leven gebracht voordat ze de kinderen hadden verwekt waar wij met zijn allen van afstammen. Het feit dat ik er ben is te danken aan een kip die op precies het goede moment door een kippenboer werd geslacht en door een kok werd bereid om door een autocraat te worden verorberd die, door een iets te gretige gulzigheid, een botje inslikte en daardoor stikte.

Wie speelt hier daadwerkelijk de hoofdrol? Is dat de kip? De boer die die kip geslacht heeft? De kok die de kip heeft klaargemaakt? De autocraat die zich in een botje van die kip heeft verslikt? Of speelt alles een gelijkwaardige rol in het verloop van de geschiedenis?

In het leven van de kip speelt de kip de hoofdrol. In het leven van de kippenboer speelt de kippenboer de hoofdrol. In het leven van de kok speelt de kok de hoofdrol. In het leven van de autocraat speelt de autocraat de hoofdrol.

In het leven van de kip speelt de kippenboer een bijrol. In het leven van de kippenboer speelt de kip en de kok die bij hem die kip komt kopen een bijrol. In het leven van die kok spelen de kip, de kippenboer en de autocraat een bijrol. In het leven van de autocraat spelen de kip, de kippenboer en de kok een bijrol.

En eigenlijk versimpel ik de boel hier enorm. De kip werd door een bediende geserveerd. Een voorproever nam er het eerste hapje van. Daarna was er een andere bediende die de kip in stukken verdeelde. Er zaten andere mensen aan tafel die zagen dat de autocraat zich verslikte maar niets deden, misschien omdat ze bang waren dat als ze iets zouden doen hen dat door de autocraat kwalijk genomen zou worden, misschien omdat ze allang blij waren dat die autocraat op deze manier het leven liet. Al die mensen speelden een rol in het geheel.

Ook de hond die zich tegoed deed aan het stuk kip dat de autocraat, nadat hij zich verslikt had, op de grond had laten vallen, speelde een rolletje. En al die rollen samen zorgden ervoor dat de geschiedenis zich ontrolde zoals de geschiedenis zich ontrold heeft.

De echtgenote van de autocraat nam de macht over omdat de zoon van de autocraat nog niet oud genoeg was om de functie van zijn vader over te nemen. Dat veranderde de machtsdynamiek in de staat waar die autocraat aan de macht was geweest en daardoor veranderden de levens van alle bewoners. Sommige bewoners hadden daar baat bij en voor anderen was dat juist nadelig.

Hoe alles wat er gebeurt het verloop van de geschiedenis bepaalt, is door de ingewikkeldheid van al die gebeurtenissen niet echt te beschrijven. Daarom maken we verhalen. In die verhalen laten we vrijwel alles weg wat wij niet belangrijk genoeg achten. Maar wat we belangrijk achten en wat niet is een keuze. Door alles wat we weglaten veranderen we ons geschiedenisgeheugen. Dan doen we alsof wat we weglaten er voor de geschiedenis niet werkelijk toe heeft gedaan.

Als ik mijn eigen geschiedenis beschrijf dan speel ik daarin de hoofdrol. Alle andere mensen die ik beschrijf spelen dan vanzelf een bijrol. Dat is niet omdat zij minder belangrijk zijn voor het verloop van de geschiedenis, maar omdat ik er voor kies om de geschiedenis vanuit mijzelf te beschrijven.

Als een geschiedschrijver de geschiedenis van heersers verkiest te beschrijven, spelen alle andere mensen in die geschiedenis een bijrol. Dat is niet omdat ze minder belangrijk zijn voor het verloop van de geschiedenis, maar omdat de geschiedschrijver er voor kiest om de geschiedenis vanuit het perspectief van de heersers te beschrijven.

Verhalen beschrijven een deel van de geschiedenis maar zijn het totaal van de geschiedenis niet.

Het is goed om dat onderscheid te maken. Het totaal van de geschiedenis is niet te beschrijven en daarom maken we verhalen. En als we verhalen maken, maken we iets of iemand tot hoofdrolspeler en suggereren daardoor dat dat iets of die iemand belangrijker voor het verloop van de geschiedenis is dan andere gebeurtenissen, wezens of personen. Daarom geven we bepaalde personen veel meer aandacht dan ze feitelijk, voor het verloop van de geschiedenis, verdienen. En andere mensen krijgen daardoor, even onterecht, te weinig aandacht.

Er was eens een vrouw die zo onopvallend was dat niemand het doorhad als zij zich in de omgeving bevond. Het was alsof mensen dwars door haar heenkeken. Ze deed niets opvallends, ze zei niets opvallends en ze zag er absoluut niet opvallend uit. Op een dag hadden de mensen in haar omgeving het gevoel dat ze iets misten. Ze wisten niet wat. Ze wisten niet wie. Het was alsof er iets minder adem in de lucht zat, alsof men iets minder grond onder de voeten had. ‘Ik weet niet wat er is,’ zeiden de mensen tegen elkaar, ‘maar het is net alsof ik iets mis.’ Door dat onbestemde gevoel waren mensen een beetje van slag. En doordat ze een beetje van slag waren zuchtten ze net iets vaker. En door al dat gezucht raakte iedereen een beetje gedeprimeerd. En doordat ze een beetje gedeprimeerd raakten, raakten ze ook sneller geïrriteerd. Niemand wist waarom. Niemand wist waardoor. Totdat zij weer teruggekeerd was. Niet dat dat iemand opviel, maar er zat weer net iets meer adem in de lucht, het was alsof men net iets meer grond onder de voeten had, alsof het leven weer net iets lichter was geworden.

In de verhalen die mensen elkaar vertelden kwam zij niet voor. Niet als de mensen over het verleden vertelden, niet als ze vertelden over het heden en niet als mensen het over de toekomst hadden. Toch bepaalde ze wel degelijk het verleden, het heden en de toekomst.

Zonder haar was de geschiedenis totaal anders verlopen en had de wereld er nu totaal anders uitgezien.