Vrijheid geven
Vrijheid wordt je niet door anderen gegeven. Vrijheid geef je aan jezelf. Je kunt vrijheid niet aan anderen geven. Je geeft anderen hooguit de ruimte om vrijheid aan zichzelf te geven.

Inperken
Natuurlijk is het mogelijk dat je vrijheid door anderen wordt ingeperkt, dat je maatschappelijke vrijheid, je politieke vrijheid of je religieuze vrijheid door anderen wordt beperkt. Maar anderen kunnen je die vrijheid alleen maar afpakken als je je die vrijheid door anderen laat afpakken. En zelfs als je niet anders kan dan toestaan dat je maatschappelijke vrijheden worden ingeperkt betekent dat nog niet dat dat ook geldt voor je persoonlijke vrijheid.

Persoonlijke vrijheid
Persoonlijke vrijheid kan ook in het verborgene bewaard blijven. Soms is het verstandig om je persoonlijke vrijheid verborgen te houden. Om die vrijheid buiten het maatschappelijke en politieke debat te houden. Zeker als dat de enige manier is om in leven te blijven. Ook als je niet kunt zeggen wat je denkt, staat dat je kunnen denken wat je denken wilt niet in de weg.

Lijfsbehoud
Ik weet niet zeker of ik mijn persoonlijke vrijheid verborgen zou kunnen houden. Dan zou ik anderen het recht moeten geven om mijn vrijheid van meningsuiting te beperken. Als ik daar alleen al aan denk gaan mijn haren recht overeind staan. Dat betekent niet dat ik niet begrijp dat iemand anders die keuze wel maakt. Al was het maar uit lijfsbehoud. In een dictatuur zou ik waarschijnlijk niet lang overleven.

Machthebbers
Alleen maatschappelijke en politieke vrijheden kunnen je gegeven of ontnomen worden. Daarbij ben je afhankelijk van wie de macht hebben om die maatschappelijke en politieke vrijheden te bepalen. Wat me verbaast is hoe gemakkelijk mensen het machthebbers toestaan om, in bepaalde situaties, maatschappelijke en politieke vrijheden te beperken, en hoe snel mensen zich onderwerpen aan degenen die die vrijheden beperken.

Onrust en chaos
Waar mensen een hekel aan hebben is aan onzekerheid, onrust en chaos. Mensen die de macht willen grijpen, maken daar vaak handig gebruik van. Door eerst onrust en chaos te veroorzaken wordt een situatie geschapen waarin mensen door hun onzekerheid vatbaar worden voor een simpele oplossing voor die onrust en chaos. En dat is dan weer een voedingsbodem voor een ideologische partij met een ‘sterke’ leider die wel even orde op zaken belooft te stellen. Wat daarbij helpt is om elke kritiek op die ideologie als ‘vijandig’ te bestempelen.

De enige echte waarheid
Toen ik jong was, waren er, in Europa, vooral linkse ideologen die dachten dat ze door onzekerheid, onrust en chaos te veroorzaken, er voor konden zorgen dat mensen rijp werden voor hun ideologie, die ze zelf zagen als de enige echte waarheid. De rechtse ideologen deden, elders in de wereld, overigens precies hetzelfde. Mensen die zichzelf onderwerpen aan een ideologie geven feitelijk hun vrijheid op om vervolgens gehoorzaam te zijn aan die ideologie.

Werkelijkheid en ideologie
Welke ideologie iemand ook aanhangt, of die ideologie politiek of religieus is of allebei doet er niet toe, als die persoon zichzelf ondergeschikt maakt aan die ideologie, dan geeft die persoon zijn persoonlijke vrijheid op ten bate van gehoorzaamheid aan een denkbeeld. De werkelijkheid dient zich dan maar aan te passen aan die ideologie. Maar de werkelijkheid laat zich niet in een keurslijf persen. Ook niet als dat met de samenleving wel gebeurt.

Bestaansrecht
Ik heb dat altijd vreemd gevonden. Hoe kun je jezelf ondergeschikt maken aan een denkbeeld? Een denkbeeld is een product van een mens. Hoe kun je het bestaansrecht van een product van een mens belangrijker achten dan het bestaansrecht van een mens zelf? Hoezeer moet je jezelf wel niet overschatten om te denken dat de werkelijkheid zich maar naar jouw denkbeeld dient te voegen? Krankzinnig! Alleen daarom al zal ik me nooit onderwerpen aan een ideologie.

Idealen
Dat ik mij niet wens te onderwerpen aan welke ideologie dan ook, betekent niet dat ik geen idealen heb. Die idealen leg ik mezelf op. Zo vind ik dat het bestaansrecht van ieder ander mens even belangrijk is als mijn eigen bestaansrecht. Wat de verschillen tussen een ander en mij ook zijn, die ander heeft precies evenveel bestaansrecht als ik heb. Niets meer, maar zeker ook niets minder. Het doet er niet toe of iemand tot dezelfde familie behoort als ik, of dezelfde nationaliteit heeft, hetzelfde geloof of dezelfde voorkeuren heeft, of niet. Geen enkel verschil is groot genoeg om die ander minder of meer bestaansrecht toe te kennen dan ik mezelf toeken. Mijn ideaal is een wereld waarin mensen elkaars bestaansrecht erkennen en er samen voor zorgen dat ieders bestaansrecht gewaarborgd is. Het is mijn taak om te zorgen dat ik volgens dat ideaal leef. Ook als anderen dat niet doen.

Zoals Laozi zegt:

• Ten opzichte van degenen die welwillend zijn, ben ik welwillend.
  Ten opzichte van degenen die onwelwillend zijn, ben ik ook welwillend.
  Welwillendheid is een deugd.

  Ten opzichte van degenen die betrouwbaar zijn, ben ik betrouwbaar.
  Ten opzichte van degenen die onbetrouwbaar zijn, ben ik ook betrouwbaar.
  Betrouwbaarheid is een deugd.

En zelf voeg ik er het volgende aan toe:

• Ten opzichte van degenen die rechtvaardig zijn, ben ik rechtvaardig.
  Ten opzichte van degenen die onrechtvaardig zijn, ben ik ook rechtvaardig.
  Rechtvaardigheid is een deugd

Verantwoordelijk voor eigen handelen
De verantwoordelijkheid om volgens mijn eigen idealen te leven is de basis voor mijn ideeën over persoonlijke vrijheid. Het kiezen om verantwoordelijk te zijn voor mijn eigen handelen is, in mijn optiek, hetzelfde als kiezen voor vrijheid.

Verbondenheid
Je kunt niet vrij en ongebonden zijn. Ik geloof dat de samenleving bestaat uit individuen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. De manier waarop ik in het leven sta, bepaalt de relaties die ik met anderen heb. De keuzes die ik maak hebben invloed op de levens van anderen. Omdat die invloed zowel positief als negatief kan zijn, ben ik persoonlijk verantwoordelijk voor de keuzes die ik maak. Als, door een keuze die ik maak, het bestaansrecht van een ander mens wordt aangetast, dan ben ik verantwoordelijk voor die aantasting. Dat geldt overigens voor elke schade die ik een ander toebreng door de keuzes die ik maak.

Wetten en geweten
Dat betekent dat ik me niet kan en mag verschuilen achter rationalisaties als ik iemand nadeel berokken. Of wat ik doe wettelijk geoorloofd is of niet, maakt geen verschil. Niet de wet bepaalt of iets wat ik doe of nalaat juist of onjuist is, maar het voordeel of de schade die door mijn handelen veroorzaakt wordt. Ik laat me niet door wetten maar door mijn geweten bepalen.

Gevolgen
Vrijheid betekent dat ik de verantwoordelijkheid neem voor de gevolgen van wat ik doe of zeg. Dat betekent dat ik mijn handelen dien te beperken als dat handelen schade aan anderen berokkent. Vrijheid betekent, in mijn optiek, nadrukkelijk niet dat ik maar gewoon kan doen waar ik zin in heb, of maar kan zeggen wat er in mijn hoofd opkomt. Als wat ik doe of wat ik zeg schade berokkent, mag ik mezelf niet toestaan dat te doen of te zeggen.

Leerproces
Dat wil niet zeggen dat ik nooit iets doe of zeg wat anderen schade kan berokkenen, en zeker niet dat ik dat nooit gedaan heb. De persoonlijke vrijheid waar ik het over heb is een moeizaam leerproces. Het is een ideaal waar ik naar streef, niet een ideaal dat ik al optimaal verwezenlijkt heb. Maar naar het optimaal verwezenlijken van dat ideaal streef ik wel.

Vrijheid is iets anders dan gemakzucht.

Protesten
Tijdens de corona-pandemie waren er protesten van mensen die zich in hun vrijheid beknot voelden door de maatregelen die de overheid afkondigde om de gevolgen van die pandemie zoveel mogelijk in toom te houden. Zoals een kennis van mijn zoon tegen hem zei: ‘Heb je ook gewoon schijt aan die maatregelen?’ Diezelfde kennis had ook schijt aan de maximumsnelheid op de autoweg. Daar ging hij regelmatig flink overheen.

Onverschilligheid voor anderen
Maar schijt aan iets hebben is niet hetzelfde als opkomen voor je vrijheid. Het is feitelijk schijt hebben aan het bestaansrecht van anderen. Hijzelf zal, als hij het virus krijgt, waarschijnlijk milde klachten krijgen, maar als hij dat virus op mijn zoon zou hebben overdragen en die het weer op mij had overgedragen, dan had dat, gezien mijn  gezondheidstoestand, letterlijk mijn dood kunnen betekenen. Ik heb het vermoeden dat die kennis van mijn zoon ook daar schijt aan zou hebben gehad. Zoals een columniste zei: ‘Wat geeft het nou als er wat dor hout wordt opgeruimd?’

Verantwoordelijkheid
Als jouw vrijheid om nergens rekening mee te willen houden ten koste gaat van het bestaansrecht van iemand anders dan klopt er iets niet in je besef van wat vrijheid is. Ook niet als je niet weet wiens bestaansrecht aangetast zou kunnen worden. Je hebt niet de vrijheid om je onverantwoordelijk te gedragen. Door je onverantwoordelijk te gedragen, laat je feitelijk zien dat je schijt hebt aan vrijheid. Verantwoordelijkheid en vrijheid zijn innig met elkaar verbonden.

Geen vrije maatschappij zonder vrije individuen
Persoonlijke vrijheid is de basis van maatschappelijke en politieke vrijheid. Als mensen hun persoonlijke vrijheid opgeven, geven ze ook hun maatschappelijke en politieke vrijheid op. Zonder bakstenen kun je geen muurtje bouwen. Zonder vrije individuen kun je geen vrije maatschappij bouwen. Zonder vrije individuen zul je zeker geen vrije maatschappij kunnen behouden.

Vrijheid en verantwoordelijkheid
Vandaar dat ik de nadruk wil leggen op persoonlijke, individuele vrijheid. En met name dat dat betekent dat je de verantwoordelijkheid neemt voor de gevolgen van alles wat je doet of nalaat.

Altijd.