Van de kunstenaar Josef Albers is vooral zijn Homage aan het Vierkant heel bekend – hij heeft van dit eenvoudige beeld heel veel variaties gemaakt die allemaal wat meer tijd en aandacht vergen dan mensen die door een museum wandelen tegenwoordig op lijken te kunnen brengen. Ik heb een van zijn homages bovendien wel eens in de ronding van een trapgat van een Duits museum zien hangen, waardoor je er alleen vanaf een wenteltrap naar kon kijken, terwijl het werk is waar je echt even voor moet gaan zitten om de kleuren samen hun werk te laten doen.

En dan is er nog iets, wat het eigenlijk een beetje moeilijk maakt op deze plek aandacht te besteden aan deze serie schilderijen. Dat is de subtiliteit van de kleuren die Albers gebruikt, de verzadiging van olieverf op linnen en de juiste verhoudingen die ervoor zorgen dat je, als je voor een van de Hommages zit, er volledig in kunt verdwijnen. Het zijn opmerkelijke kunstwerken die bijna hypnotiserend kunnen werken, en rustgevend. Die ervaring kun je opdoen door minstens een kwartier naar een van de Hommages te kijken.

En als je dan de kans krijgt om even later voor een andere Hommage te gaan zitten zul je erachter komen dat die weer een totaal ander effect op je heeft. Dat maakt de serie intrigerend, want dit is veel meer dan allen maar een reeks interessante vorm- en kleurexperimenten, dit is kunst die bijna net zo ontroerend kan zijn als de veel impressionistischer en dramatischer ogende schilderijen van Mark Rothko. Maar goed, Rothko pleegde uiteindelijk zelfmoord, terwijl je aan de schilderijen van Albers kunt zien dat hij een gelukkig mens was.

Bij een Spaans-Mexicaanse uitgeverij kwam een fraai vierkant boekje uit dat het probleem van de reproductie probeert te omzeilen. Dat probleem houdt vooral in dat de kleuren nooit precies zo worden als het origineel. In het boek vind je een aantal redelijk goede reproducties op glanzend papier, naast een uitgebreide introductie en een paar interessante foto’s, maar daarnaast is het boekje verpakt in een stevige cassette, en vind je op de voor- en achterkant van zowel cassette als boekje vier mooi gedrukte homages die de structuur van linnen benaderen, en die zo behoorlijk dicht bij het origineel komen.

Als we die reproducties vervolgens weer gaan scannen om ze hier te kunnen laten zien blijft er helaas niet veel meer over dan een indruk van hoe het originele schilderij er uit zou kunnen zien. Voor de Homages to the Square van Josef Albers zul je dus toch echt naar een goed museum moeten gaan, een dat er een prominent plekje voor heeft ingericht, waar je op je gemak even kunt gaan zitten om het schilderij goed in je op te nemen. Geloof me, het is de moeite waard. Maar voor een goede indruk is dit boekje een voortreffelijk begin.

• Josef Albers – Homage to the Square – Casa Luis Barragán – Editorial RM – 978-84-92480-38-8

• over Albers’ geometrische grafiek