Baksteen kenden ze in de Middeleeuwen al, maar aan het eind van de negentiende eeuw kon de baksteen ook industrieel vervaardigd worden, waardoor het ineens een heel aantrekkelijk bouwmateriaal werd. Architecten gingen de kenmerken van de baksteen ook gebruiken om hun gebouwen karakter te geven, want baksteen bleek eindeloos veel mogelijkheden te hebben.

Steden breidden zich rond de eeuwwisseling van 1900 sterk uit, en baksteen bepaalde het beeld van die nieuwe steden. Zürich heeft nog rond de duizend historische panden uit die periode die met zichtbare bakstenen zijn gebouwd en kan zich daarmee wellicht Baksteenstad van Europa noemen. Grapje. Maar niet helemaal, want Wilko Potgeter en Stefan M. Holzer hebben toch maar mooi een schitterend boek gemaakt over Zürich de baksteenstad.

Ze vergaten daarbij niet de geschiedenis van de baksteen even langs te lopen, en te laten zien hoe baksteen gemaakt werd in die periode – interessante achtergrondinformatie dus, ook als je niet in Zürich geïnteresseerd bent. Want dit boek gaat over het bouwen in baksteen, en hoeveel verschillende meesterwerken dat kan opleveren. Een zeer rijk geïllustreerd boek, met zowel nieuwe als oude foto’s (de heren zijn op een mooie manier de archieven ingedoken, daar word ik altijd heel blij van).

Zelf woon ik ook in een bakstenen huis dat al een kleine honderd jaar oud is, dus ik las dit boek met extra belangstelling – en het blijft fantastisch materiaal, die baksteen. Herontdekking zou mooi zijn, heren en dames architecten.

• Potgeter & Holzer – Backsteinstadt Zürich – Der Sichtbackstein-Boom zwischen 1883 und 1914 – Park Books – €48.-

«Polychrome zichtbaksteengevels in een grotendeels leergele kleur in de Weinbergstrasse 103–105, 1896.» © IDB DARCH ETH Zürich

«gevel met vertikale en van ronde gaten voorziene vertikaal geperforeerde stenen op het terrein van de SBB-hoofdwerkplaats in Zürich.» © IDB DARCH ETH Zürich