Metamorphism is een van de intrigerendste boeken over architectuur die ik de laatste tijd heb gelezen. De ondertitel is Material Change in Architecture, en daar gaat het dan ook vooral over, en meteen in de eerste paar bladzijden werd ik al over een aantal zaken aan het denken gezet waar ik nooit eerder bewust over had nagedacht.

Bijvoorbeeld dat als er nieuwe materialen werden uitgevonden, dat men dan niet eerst ging kijken wat de mogelijkheden van die materialen waren, maar vooral hoe die materialen konden worden toegepast in bestaande praktijken. Dus houten constructies werden in eerste instantie in staal nagebouwd bijvoorbeeld, en bakstenen werden gewoon gebruikt om huizen te bouwen zoals huizen altijd al gebouwd waren.

Ákos Moravánszky begint zijn boek met te vertellen over zijn beginjaren als architect in Boedapest, en hoe zijn lidmaatschap van de Tégla-Brigád – de Baksteen Brigade, hem gevormd heeft. Er werd altijd wat neergekeken op dit materiaal, maar hij citeert Frank Lloyd Wright, die een lezing opende met de woorden:” Dames en heren, weet u wat een baksteen is? Het is een klein, waardeloos, gewoon ding dat 11 cent kost maar dat een merkwaardige kwaliteit heeft. Geef mij die baksteen en hij wordt onmiddellijk zijn gewicht in goud waard.” Kortom: architectuur is hetzelfde als het omtoveren van een waardeloze steen in een goudklomp.

Hij citeert ook Adolf Loos, die zei: “Wat is meer waard, een kilo steen of een kilo goud? De kunstenaar zal antwoorden: voor mij zijn alle materialen even waardevol, want een kunstenaar heeft maar één ambitie: om het materiaal te beheersen op zo’n manier dat zijn werk onafhankelijk wordt van de waarde van het ruwe materiaal.”

Ik kan wel blijven citeren uit dit boek, want het biedt vele inzichten en zet je steeds weer aan het denken. Moravánszky onderzoekt de complexe verhouding tussen natuurlijke materialen en technologie, wetenschap en sensualiteit. Hij doet dat uit historisch perspectief, en vergeet de nieuwste ontwikkelingen daarbij zeker niet, waarbij de voorbeelden van Aalto tot Zumthor gaan. Heel breed, en heel diep.

Kortom, een buitengewoon fascinerend boek waar je wel een tijd mee zoet bent. Ruim driehonderd pagina’s met buitengewoon interessante teksten en heel veel fantastische illustraties ter ondersteuning van het verhaal. Een absolute aanrader.

• Ákos Moravánszky – Metamorphism – Material Change in Architecture – Birkhaüser – ISBN 9783035610192
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: Metamorphism