DOM Publishers is een uitgeverij van en voor architecten, met een bijzondere interesse voor de architectuur van de voormalige Sovjet Unie. De geschiedenis van die architectuur wordt door DOM op voorbeeldige wijze vastgelegd in een reeks boeken die tamelijk uniek zijn. De ideologie van de Sovjet Unie mag dan verwerpelijk zijn, wat er op architectuurgebied gebeurd is kan met recht vooruitstrevend en baanbrekend genoemd worden.

Maar ook de randverschijnselen worden door DOM niet verwaarloosd. Zo is er nu een boek verschenen dat voor het eerst de monumentale mozaïeken bestudeert waarmee de Sovjetarchitectuur in de Oekraïne regelmatig werd opgesierd. De Oekraïense fotograaf Yevgen Nikiforov reisde drie jaar lang door de Oekraïne om deze culturele erfenis vast te leggen voordat hij definitief verdwenen is, want er wordt veel vernield en weggegooid.

Nikiforov reisde ook door tegenwoordig bezette gebieden als de Krim, Donetsk en Lugansk op zoek naar de interessantste mozaïekkunst uit de jaren tussen 1950 en 1990. Nikiforov legde vijfendertigduizend kilometer af, bezocht honderdnegen steden en dorpen en vond meer dan duizend overgebleven mozaïeken.

In het boek vind je tweehonderd unieke foto’s van monumentale panelen: officieel gesanctioneerde gigantische beelden van arbeiders, boeren, astronauten en atleten die het Sovjetleven moesten laten zien zoals het officieel gepresenteerd diende te worden.

Sommige mozaïeken in het boek werden al vrij snel na het maken van de foto’s vernietigd vanwege de zogenaamde “decommunisatiewetten” die communistische symbolen en slogans verbieden. Toch gaat het hier om een stuk geschiedenis, dat je niet zomaar kunt wegvegen. Wat dat betreft is een boek als dit een gouden greep.

Hoewel de inhoud van Sovjetkunst zorgvuldig werd gecontroleerd door de staatspropaganda-ambtenaren, wisten de Oekraïense kunstenaars een visuele taal te ontwikkelen die de Socialistische realistische canon oversteeg, waardoor hun werk als een soort van historisch testament kan worden gezien, en als een belangrijke pagina in de kunstgeschiedenis van de twintigste eeuw.

De monumentale werken zijn vaak verbazingwekkend, maar er is in het boek ook een groot aantal kleinere juweeltjes te vinden van prachtige mozaïeken op bushokjes bijvoorbeeld, of een versierd tunneltje, of een fontein in een stadspark. Het is de verdienste van Nikiforov dat hij juist ook die kleinere juweeltjes wist te vinden en vast te leggen.

Het boek is als altijd bij DOM weer voorbeeldig uitgegeven, als magnifieke hardcover met leeslint, en met een omslag dat je uit kunt vouwen tot een grote poster. Een stukje onbekende architectuur- en kunstgeschiedenis perfect ontsloten en vastgelegd. Chapeau!

• Yevgen Nikiforov – Decommunized: Ukrainian Soviet Mosaics – DOM Publishers – ISBN 9783869225838
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel:  Decommunized