Bauhaus kent iedereen over de hele wereld als een uitermate invloedrijke architectuur- en vormgeversstroming, maar na de Russische revolutie werd in Sovjet Rusland Vkhutemas opgericht, dat tussen 1920 en 1930, dus na de grote ellende van de Eerste Wereldoorlog, studenten voorbereidde op een nieuwe wereld, waarin kunst en architectuur met vernieuwde energie konden worden opgepakt.

De overeenkomsten met Bauhaus zijn wel degelijk aan te wijzen, maar bij Vkhutemas gingen ze nog wat verder, lijkt het wel. Er werd tussen 1920 en 1930 een compleet pedagogisch programma opgezet bij de Moskouse Hogeschool voor Kunst en Technologie, waarbij duizenden jonge mensen zonder opleiding tot architect werden opgeleid. De vernieuwende strategieën die Nikolay Ladovsky en zijn collega’s inzetten om de  ruimtelijke, visuele en tactiele basisvaardigheden bij te brengen gaan verder dan wat Bauhaus deed.

De klassen werden hier laboratoria voor wetenschappelijke en architecturale vernieuwing. Constructivisme bestond er naast rationalisme, en die balans wordt in het vuistdikke boek dat Anna Bokov schreef over de gloriejaren van Vkhutemas nadrukkelijk belicht. Als je dit boek gelezen hebt kun je eigenlijk alleen maar tot de conclusie komen dat Vkhutemas  feitelijk invloedrijker is geweest dan het bij ons veel bekendere Bauhaus.

Bij Vkhutemas hadden ze, dankzij de sovjetrevolutie, een mandaat om architecten te maken van leerlingen die uit de onopgeleide bevolking kwamen – een uitdaging die verbazingwekkend goed uitpakte, want er werd met groot enthousiasme geëxperimenteerd, en geen idee was te gek. En ik vermoed dat elke leerling die zich hier meldde ook wel echt gemotiveerd was.

Het boek laat naast maquettes, schetsen en ander werk ook vele pagina’s zien met cursussen, en ik moet bekennen dat mijn handen daar echt van gingen jeuken – ik heb het gevoel dat je een groot deel van die basiscursussen nog steeds met groot succes op onze kunst- en architectuur-opleidingen zou kunnen inzetten. Je krijgt, als je die pagina’s ziet, meteen zin om aan de slag te gaan, en ik begrijp heel goed dat er ontzettend veel interessant werk uit voortgekomen is.

Een geweldig boek, ruim zeshonderd bladzijden lang inspirerend en enthousiasmerend.

• Anna Bokov – Vkhutemas and the Pedagogy of Space – Avant-Garde as Method – 1920-1930 – Park Books – Hardcover 624pp – € 58.-
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: Avant-Garde as Method