
- jörn düwel, niels gutschow, eds a blessing in disguise
A Blessing in Disguise is een van de fascinerendste boeken over stedenkunde en architectuur die ik de laatste tijd onder ogen heb gekregen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben heel wat Europese steden het er behoorlijk van langs gekregen, en waren gedeeltelijk platgebombardeerd. Hamburg en Rotterdam zijn daar goede voorbeelden van.
Stadsplanners zagen hier een unieke kans om op een radicale manier een nieuwe stad in te richten, en daar gaat dit boek over. Wat ik me daarbij nooit gerealiseerd had is dat een stad als Rotterdam, dat de Duitsers in het begin van de oorlog beschouwden als de belangrijkste Duitse havenstad, al begon met de heropbouw van de stad tijdens de bezetting, dus onder streng toezicht van Seyss-Inquart.
Dat de stadsplanner Witteveen met een plan kwam dat de Duitsers eigenlijk niet heel erg goed beviel is dan wel opmerkelijk (hij had er niet genoeg strakke pleinen in gepland waar geparadeerd kon worden), maar hij kreeg wel vrij veel vrijheid, en een deel van zijn plannen (onder meer een dijk die toekomstige mogelijke overstromingen moest voorkomen) werd gewoon uitgevoerd.
Maar toen Witteveen na drie jaar onafgebroken werken in 1944 overspannen raakte en af moest haken, greep een aantal Rotterdamse grootindustriëlen hun kans – ze schoven de architect Cornelis van Traa naar voren, met een mooi verhaal dat de plannen van Witteveen nog lang niet radicaal genoeg waren, en er werd een nieuw basisplan gemaakt, terwijl de plannen van Witteveen in de archieven verdwenen.
Het mooie van dit boek is, dat deze vergeten geschiedenis weer boven water komt, want dat Rotterdam er voor een deel zo onherbergzaam uitziet komt dus voor een deel doordat de ondernemers van de stad niet te veel regels wilden, en gewoon hun gang wilden kunnen gaan.
Fascinerende verhalen, kortom, waarbij je je ook kunt afvragen of de stadsplanners die zo gretig dachten nu eindelijk “de moderne nieuwe stad” te kunnen bouwen, daar uiteindelijk ook echt in geslaagd zijn. De schrijvers van dit boek tonen aan dat je daar in ieder geval de nodige kanttekeningen bij kunt zetten.
Een schitterend boek, vol grondige, intrigerende verhalen, met veel boeiend illustratiemateriaal, en niet alleen voor stadsplanners en architecten interessant, maar ook voor iedereen die geïnteresseerd is in geschiedenis.
-
Jörn Düwel, Niels Gutschow (eds) – A Blessing in Disguise – War and Town planning in Europe 1940-1945 – DOM Publishers – ISBN 978-3-86922-295-0
-
Koop het boek hier bij een bekende webwinkel: A Blessing in Disguise
Willem Gerrit Witteveen werkt aan zijn constructieplan voor de wederopbouw van Rotterdam – schilderij Han van Meegeren. 1943.
In het boek wordt haarfijn geanalyseerd waarom Witteveen’s plannen door een groep ondernemers (tycoons) onderuit werden gehaald.
Het basisplan van Cornelis van Traa, waarbij elke artistieke ambitie van Witteveen uit het oorsponkelijke plan verdwenen was.
© uit A Blessing in Disguise, DOM Publishers 2014