De kunstenaars die de sleutelfiguren werden van de New Yorkse Dadabeweging, Francis Picabia, Man Ray en Marcel Duchamp, onderhielden intensief contact met hun kunstbroeders in Europa. Tristan Tzara had daarom het plan opgevat een anthologie van de Dada-beweging samen te stellen, waarbij hij de New Yorkse cirkel om bijdragen vroeg via Walter Arensberg, “verzamelaar en verbinder”, om te praten met onze “amis de Dadaglobe”.

Dadaglobe werd het jaar daarop nog niet gepubliceerd, maar de bijdragen, die nu als essentieel voor Dada worden erkend, werden in andere bladen gepubliceerd, als Vanity Fair en The Little Review, of ze verschenen in tentoonstellingen in het Museum of Modern Art. In 1936 werd er in MoMA een tentoonstelling georganiseerd die als een “landmark” beschouwd werd voor dada, en daar werd kwam een boel materiaal tevoorschijn dat speciaal gemaakt was voor Tzara’s Dadaglobe. MoMA exposeerde dat werk niet alleen, maar kocht een groot deel ook aan.

Dadaglobe reconstructed is een boek dat alleen kon ontstaan dankzij die vooruitziende blik, want de vraag is of al dat materiaal nog beschikbaar zou zijn geweest als die ene museumdirecteur, Alfred Barr, toen niet al dat dadamateriaal had aangekocht. Uiteindelijk heeft het Adrian Sudhalter zes jaar gekost om Dadaglobe weer bij elkaar te puzzelen, maar dat was de moeite ook meer dan waard. Je hebt dankzij dit boek het gevoel dat je weer een beetje bij het begin van het ontstaan van een kunstbeweging bent. Het bruist en borrelt van alle kanten, je voelt het enthousiasme en de energie.

Alles bij dada stond op een vrolijke manier op zijn kop, alles mocht anders, en humor was altijd een kracht, en dat proef je nog steeds, na al die jaren. Maar je proeft ook de ernst die eraan ten grondslag ligt, want er moest ook iets onderuitgeschoffeld worden, dada was een protestbeweging – de serieuze, bloedarme kunst moest weg. Dada betekende een bloedtransfusie, op een manier zoals de jaren zestig ook een creatieve explosie waren. En dit boek laat je daar wat van proeven. Mooi.

• Dadaglobe Reconstructed – Adrian Sudhalter – Kunsthaus Zurich – Scheidegger & Spiess – ISBN 9783858817754
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: Dadaglobe reconstructed

i.k. bonset – Doesburg portret, 1921