Zowel Anselm Kiefer als Gerhard Richter maakte een schilderij met de titel Jerusalem. Beide schilders worden gerekend tot de grootste kunstenaars van de afgelopen halve eeuw, en Wouter Weijers, universitair docent moderne en hedendaagse kunst aan de Radboud Universiteit Nijmegen, gebruikte de twee schilderijen als uitgangspunt om de oeuvres van beide kunstenaars eens wat uitgebreider onder de loep te nemen, en hij legde daarbij de focus op herinneren en vergeten en de geschiedenis van Duitsland, en de verschillende manieren waarop beide kunstenaars daarmee omgingen.

Het is een verbazingwekkend toegankelijk boek geworden, dat laat zien dat je over moderne kunst op een zinnige manier kunt schrijven, met diepgang, zonder je te verliezen in irritant jargon. Een boek zonder geheimtaal dat meer inzicht geeft dan ik voor mogelijk had gehouden.

Jerusalem verwijst naar een stad die een heftige geschiedenis achter zich heeft, en waarvan de oude stad nog steeds een van de meest omstreden plekken ter wereld is. Voor jodendom, christendom en islam is het een bijzondere plaats. De bevolking is gemengd joods, christelijk en islamitisch, het is de hoofdstad van Israël, maar wordt ook door de Palestijnen als hoofdstad opgeëist.

Voor de twee Duitse kunstenaars Anselm Kiefer en Gerhard Richter is Jeruzalem niet zomaar een bijzondere stad, maar een door de Duitse geschiedenis belaste stad. De vernietiging van de Joden is onontkoombaar als je als Duitse kunstenaar in de tweede helft van de twintigste eeuw besluit een schilderij te maken met de titel Jerusalem. Beide kunstenaars kiezen in hun werk positie tegenover de recente Duitse geschiedenis, niet alleen in deze schilderijen, maar in hun hele oeuvre.

Weijers gaat eerst uitgebreid in op de verschillen tussen beide schilderijen en het feit dat de stad in beide schilderijen niet of nauwelijks zichtbaar is. Daarna gaat hij uitgebreid in op de manier waarop geschiedenis, herinneren en vergeten in het werk van beide kunstenaars op een fascinerende manier verwerkt zitten.

Dat levert een buitengewoon boeiend boek op, dat aan te raden is voor iedereen die denkt dat moderne kunst nooit ergens over lijkt te gaan. Je gaat zonder meer anders en beter kijken naar het werk van Kiefer en Richter als je dit betoog van Weijers gelezen hebt. Het boek is fraai geïllustreerd met veel voorbeelden uit het oeuvre van zowel Kiefer als Richter, en de teksten zijn voor iedereen die geïnteresseerd is in moderne kunst een absolute aanrader, maar ook als je interesse hebt in geschiedenis is dit boek een aanrader.

• Wouter Weijers – Jerusalem, Jerusalem – Herinneren en vergeten in het werk van Anselm Kiefer en Gerhard Richter – Uitgeverij In de Walvis / Vantilt – ISBN 9789460042935
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: Jerusalem, Jerusalem