Aldo van Eyck was een beroemd architect, maar hij was veel meer dan dat – hij was ook de bedenker en ontwerper van opmerkelijke speeltoestellen en speelplaatsen. Vanaf 1947 werden er op allerlei plekken in Amsterdam, waar kinderen steeds minder op straat of op braakliggende terreinen konden spelen, speelplaatsen gemaakt naar de ideeën van van Eyck. De zandbakken vormden meestal de kern, daaromheen werden speeltoestellen opgesteld, alles van metaal (aluminium) en beton, dus oer- en oerstevig.

Tussen 1947 en 1978 realiseerde van Eyck in Amsterdam zo’n zevenhonderd speelplaatsen, en daarvan waren er geen twee gelijk. Elke speelplaats werd op maat gemaakt voor de plek waar hij kwam, en die plekken werden ook zorgvuldig uitgezocht – vaak waren dat loze hoeken of braakliggende plekken die nu ineens een nuttige bestemming kregen. Van Eyck maakte speelplekken die zowel voor kinderen als voor ouders als willekeurige passanten interessant en leuk waren.

De abstracte speeltoestellen prikkelden de fantasie van de kinderen, die er van alles in konden zien, van iglo tot kasteel of gewoon klimrek. De zandbak was altijd letterlijk laagdrempelig, met een brede rand waarop gerend kon worden, maar ook gezeten, terwijl er in de zandbak vaak wat ronde stenen lagen die als werktafel of zitplek konden dienen. Over alles was nagedacht, en elke speelplaats was zorgvuldig gecomponeerd, met struiken of toestellen om kinderen te verhinderen de straat op te rennen, maar nooit hekken om de speelplaats heen – alles moest altijd open en toegankelijk zijn.

Helaas zijn de speelplaatsen van van Eyck de laatste jaren voor een groot deel verdwenen en voor een deel vervangen door fantasieloze wipkippen en ander speelmateriaal van plastic dat veel minder een beroep doet op de fantasie van kinderen.

Anna van Lingen en Denise Kollarova legden zeventien speelplaatsen in Amsterdam op de foto vast, en maakten er bovendien een mooi verhaal bij, waarin uitgebreid wordt ingegaan op de ontstaansgeschiedenis van de speelplaatsen, het gedachtegoed van Van Eyk, de reacties op de speelplaatsen enzovoorts. Het leverde een buitengewoon elegant en interessant boekje op, dat ook nog eens opvalt door de bijzondere vormgeving.

Het grappige is namelijk dat als je het boekje van links naar rechts doorbladert, je alleen de foto’s ziet, terwijl als je het van rechts naar links doorkijkt, je alleen de teksten te zien krijgt. Dat komt door de buitengewoon ingenieuze vormgeving met bladzijden die van breedte verschillen. Je moet het boekje echt in handen hebben om het echt te begrijpen en het volop te waarderen, maar het geeft aan dit fraaie eerbetoon aan de speelplaatsen van Van Eyk een absolute meerwaarde. Een klein maar zeer fijn boekje.

• Anna van Lingen en Denise Kollarova – Aldo van Eyck – Seventeen Playgrounds – Lecturis – ISBN 9789462261570
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel:  Seventeen Playgrounds