Een inkijkexemplaar wordt nooit verkocht – het wordt vaak gelezen, ingekeken, het werkt hard, maar het verlaat zelden of nooit de boekwinkel. Je bladert het door en je zet het weer terug, en je koopt uiteindelijk het nette exemplaar dat ernaast staat. Die afgewezen boeken kregen een tweede kans toen een ontwerper uit Singapore het idee kreeg om andere ontwerpers en kunstenaars de vrije hand te geven om met die boeken iets te doen. Dat werd het project For Browsing Only, en het is een van de inspirerendste projecten die ik in tijden heb gezien, ook door de opmerkelijke catalogus die er van gemaakt werd.

Het gaat hier overigens niet alleen om de inkijkexemplaren, maar ook om de ramsjboeken, de boeken die niet meer verkoopbaar werden geacht en dus weg konden. De ongewenste boeken. Vaak moest een boekhandelaar dan het omslag van het boek scheuren en dat terugsturen naar de uitgever omdat dat goedkoper was dan hele boeken terugsturen, en zonder omslag was een boek toch niet meer verkoopbaar. Dacht men toch. Toch doken die boeken met afgescheurd omslag regelmatig op in rommelmarkten…

Het omslag van de catalogus van de eerste twee projecten van For Browsing Only verwijst naar die praktijk, want je ziet een aantal afgescheurde covers en een open rug, en merkwaardig genoeg ziet dat er fantastisch uit. Het boek is op goedkoop papier gedrukt en geeft voorbeelden van een groot aantal boeken waar een vormgever of een kunstenaar iets ingrijpend aan veranderd heeft, en het is verbluffend om te zien wat je al wel niet met een boek kunt doen.

Het leukste is het als degene die het boek onder handen neemt dicht bij de titel blijft – Seek (“zoek”) is een mooi voorbeeld, vind ik. Kijk zelf maar. Maar je vindt hier ook boeken die volledig in reepjes zijn gesneden, boeken waar een tafeltje van gemaakt is, boeken waar op zeer veel verschillende en soms buitengewoon inventieve manieren in gesneden is, boeken die beschilderd en betekend zijn, en van het boek met de titel What is Graphic Design for? is heel toepasselijk meteen maar een prachtige lamp gemaakt. Een prachtig antwoord op de vraag die de titel van het boek stelt.

Het aardige is natuurlijk dat een andere kunstenaar of vormgever met hetzelfde boek een totaal ander “antwoord” zou hebben gepresenteerd.

Op de website van Browsing kun je van iedere deelnemer van de projecten (dat zijn er inmiddels al drie) nog veel uitgebreidere fotoreportages zien, in kleur. Een absolute aanrader. Als je het project financieel ondersteunt sturen ze je de catalogus op. Die is verder nergens te koop, en is alleen naar een aantal bibliotheken over de hele wereld gestuurd met het verzoek hem op de leestafel te leggen. De titel zegt dan verder voldoende – For browsing only, oftewel “inkijkexemplaar”. Maar dan wel eentje waar je door blijft bladeren.

• For Browsing Only