Het minimalisme in de kunst brengt ons terug naar de basis van de kunst. In de jaren zestig was het minimalisme alom aanwezig, in Nederland had je de Nul-beweging met onder meer Jan Schoonhoven, in Duitsland heette de beweging Zero, in Italië Arte Povera, maar het principe was hetzelfde – men ging op zoek naar de basis van de beeldende kunst. Je had daarnaast ook nog minimal music en minimale dans, allemaal op zoek naar de kern van hun kunstvorm.

In het slechtste geval kon dat leiden tot al te simpele vormonderzoeken, in de beste gevallen leidde het tot de meest pure vorm van beeldende kunst die er bestaat, en blijft het met terugwerkende kracht kunst met een enorme kracht en uitstraling, vaak met een grote contemplatieve kant.

Het was ook altijd al kunst waar je beter naar moest kijken. Minder is meer, dat was in dit geval zonder meer waar, want als je teruggaat naar de basis moet je heel goed opletten dat je inderdaad de kern te pakken hebt. Oppervlakkig gezien kan het dan in eerste instantie soms saaie kunst lijken, maar beter kijken loont in dit geval altijd, want er blijkt altijd veel meer te zien voor de betere kijker.

Minimalisme is een kunststroming die over het algemeen zeer visueel is, een paar uitzonderingen daargelaten (bijvoorbeeld Hanne Darboven met haar eindeloze formules) – het ging om structuur, om lichtval, om kleine verschuivingen, om minimale variaties op een thema, en altijd weer om beeld.

Het vuistdikke boek Minimalism in Germany. The Sixties geeft een mooi, uitgebreid overzicht van de gehele minimalistische stroming in Duitsland, waarin Zero uitgebreid aan bod komt, maar waarin nog veel meer kunstenaars een plek krijgen. Het is een boek om aandachtig en rustig te bekijken, en waar je meer tijd voor moet uittrekken dan je wellicht zou denken als je aan minimalistische kunst denkt.

Het is namelijk nog niet zo eenvoudig om tot de kern van beeldende kunst te komen, en deze veelzijdige kunstenaars hebben, ieder op hun volstrekt eigen manier en met hun volstrekt eigen invalshoek, een poging gedaan om te raken aan wat voor hun de kern van beeldende kunst is, en dat levert werk op dat nog steeds buitengewoon fascinerend en intrigerend is.

Het leidde er bij mij in ieder geval toe dat ik een aantal boeken van kunstenaars die al halfvergeten in de kast stonden, zoals Peter Roehr, weer met hernieuwde belangstelling ben gaan bekijken. Een mooi, prikkelend overzichtsboek dus.

• Renate Wiehager – Minimalism in Germany. The Sixties – Hatje Cantz – 520 pagina’s, 573 illustrates, 253 in kleur – € 49,80 – ISBN 978-3-7757-3366-3