Sommige kunstwerken zijn inmiddels zo bekend, en zo verankerd in het collectieve bewustzijn, dat ze gerust als iconen kunnen  worden beschouwd. Denk aan een Mona Lisa, of aan het lezende meisje van Vermeer, en denk ook aan de golf van Hokusai, die je hier rechts ziet.

Hokusai was een Japanse kunstenaar die leefde van 1760 tot 1849, en die van zichzelf zei dat hij zijn beste werk pas na zijn zeventigste ging maken. Voor een deel was dat valse bescheidenheid, want zijn niveau is altijd verbijsterend hoog. Hij schilderde en tekende, maar maakte vooral veel prenten, bijvoorbeeld houtsnedes die werden gedrukt tot het houtblok zo versleten was dat het echt niet meer kon. Als je een boek wil samenstellen met de kunst van Hokusai is het dus zaak op zoek te gaan naar de beste drukken. Dat is in dit geval zeer goed gelukt.

De Grote Golf, die je hier meteen rechts ziet, is een houtsnede uit de serie “Drieënzestig blikken op de berg Fuji”. Het is de moeite waard even iets langer bij deze prent stil te staan, want je moet je realiseren dat Hokusai deze golf vastlegde lang voordat er de mogelijkheid was om via fotografie een momentopname te maken. In die tijd was er bovendien nog helemaal niets bekend over fractals, terwijl Hokusai onze kennis van die fractals al in deze prent verwerkt lijkt te hebben. Op de achtergrond zie je de berg Fuji, maar de kunstenaar veroorlooft zich ook nog een kleine visuele grap, want de kleinere golf heeft exact de contouren van diezelfde berg, uit een andere hoek gezien.

Hokusai wist niet alleen haarscherp een bewegende golf vast te leggen, hij is ook een meester met kleur en compositie. Als je zijn tekeningen en prenten bestudeert weet je bovendien ook meteen waarom strips in Japan zo populair zijn – het is een beeldtaal waar Hokusai de bodem voor heeft gelegd. Hij is eigenlijk de oervader van de klare lijn waar het betere stripverhaal op gebaseerd is. Alleen ontstijgt de kunst van Hokusai de wereld van de strip. Elke prent van Hokusai is een wereld apart, elke prent kan volledig op zichzelf staan. Al is het wel mooi dat de berg Fuji zo vaak op de achtergrond terugkeert. En de kunst van Hokusai lijkt tijdloos te zijn – zijn prenten zien er nog steeds modern uit.

Alles wat Hokusai deed is raak, ook als hij een scene vastlegt waarin bouwvakkers bezig zijn en waarin heel veel gebeurt, straalt de compositie rust uit en is het allemaal exact goed. We laten hier een paar voorbeelden uit het boek zien, te beginnen met die beroemde Grote Golf, dan een brug (Hokusai had iets met bruggen, zijn prent “Landschap met honderd bruggen” die ook in dit boek te vinden is, is bijvoorbeeld een juweeltje), een paar bloemetjes, ondanks minimaal kleurgebruik en een compositie waar niets te veel in gebeurt ook weer precies goed, en een werkscene. Hier recht onder nog een detail van de houtsnede van de loopbrug. Landschappen, watervallen, bloemen, vogels, interieurs, mensen, alles van Hokusai is adembenemd mooi.

In dit boek vind je 133 van zijn werken, en dat is eigenlijk maar een fractie van alles wat hij in zijn lange leven gemaakt heeft, maar het is wel een uitstekende keuze uit dat gigantische oeuvre. Bovendien zijn de reproducties op goed papier perfect gedrukt, waarbij ook het subtiele kleurgebruik van Hokusai goed tot zijn recht komt.

• Hokusai Prints and Drawings – Matthi Forrer – Prestel – ISBN 978-3-7913-4222-1 – distributie Nilsson & Lamm