Iedere kunstliefhebber kent wel een paar werken van Kandinsky, een van de grote voorlopers van de abstracte kunst. Kandinsky was van alle beeldend kunstenaars van de twintigste eeuw misschien wel de muzikaalste. Zijn werk is altijd kleurrijk, ritmisch en melodieus.

Voor de tentoonstelling Kandinsky, Absolute, Abstract werden de drie grootste Kandinskyverzamelingen die er zijn, in München, Parijs en New York, samengevoegd, waardoor er zich een schitterend overzicht van zijn ontwikkeling als kunstenaar voor je ontvouwt, van het achteraf nog vrij primitief ogende werk uit de Blaue Reitertijd tot en met de subtiele poëtische schilderijen die hij tot 1942 in Parijs maakte.

Het lijkt wel of de muziek in die schilderijen steeds feller gaat doorklinken. John Cage heeft ooit een pianist de sterrenhemel boven Australië als partituur voorgelegd, wat een interessant muziekstuk opleverde dat helaas niet echt mooi te noemen is. Ik zou graag een avontuurlijk muzikaal gezelschap voor de laatste schilderijen van Kandinsky zetten met de opdracht: maak hier muziek van, speel dit schilderij. Maar eigenlijk is dat niet echt nodig, want op hun manier stralen die schilderijen al muziek uit, met de lichte melancholie die erbij hoort.

Het boek dat dient als catalogus bij de tentoonstelling gaat niet alleen chronologisch de periodes van Kandinsky langs, van München via Moskou en Bauhaus naar Parijs, en laat daarbij een groot aantal adembenemend mooie schilderijen zien, er zijn ook vijf uitgebreide en zeer leesbare essays toegevoegd die uitnodigen tot lezen, zeker nadat je met Kandinsky meegegroeid bent bij het chronologisch bekijken van zijn werk. Het gaat dan over Kandinsky’s kunst (één essay heeft als titel “the artist reinvents himself: changes, crisis, turning points”, een ander “Kandinsky’s Abstraction of Abstraction”), maar hij wordt ook in zijn omgeving en in zijn tijd geplaatst.

Hiernaast zie je, van boven naar beneden, een schilderij uit 1911, eentje uit 1923, en tenslotte Striped uit 1934 en Succession uit 1935. Allemaal op zich schilderijen om rustig de tijd voor te nemen en een tijd voor te gaan zitten. Een boek is feitelijk tweede keus, want er gaat niets boven het echte schilderij, maar dit boek bevat uitstekende reproducties, ook van werk dat niet zo vaak te zien is. Eigenlijk is dit het perfecte koffietafelboek – zo’n boek dat je steeds in de buurt wil hebben om het open te slaan en een tijdje bij één schilderij weg te dromen en de beeldende muziek van dat schilderij tot je door te laten dringen.

• Helmut Friedel (ed) – Kandinsky – Absolute. Abstract – Prestel ISBN 978-3791341286 – € 39,95 – importeur Nilsson & Lamm