Sommige liefdes vergaan niet. Paul Klee ontdekte ik, net als Max Ernst, toen ik nog heel jong was, en ik heb voor beide kunstenaars altijd een zwak blijven houden. Dat geldt zeker niet voor alle jeugdliefdes, want iemand als Salvador Dali, waar iedere puber wel een tijd mee wegloopt, daar groei je vanzelf overheen, maar Klee blijkt een tijdloze eeuwigheidswaarde te hebben die niet overgaat.

Dat werd weer eens bevestigd in het boek dat de catalogus vormt bij de tentoonstelling Paul Klee und der Ferne Osten, waarin niet alleen Klee’s warme belangstelling voor de kunst uit Japan en China belicht wordt, en de inspiratie die ze vaak ook zichtbaar bleek te bieden, maar waarin ook aandacht is voor de wederzijdse liefde, de herkenning. Klee’s werk is in Japan altijd immens populair geweest, en je ziet dat architecten er zelfs op een verbluffende manier door geïnspireerd raken.

Het werk van Klee is er zo bekend, en zo’n onderdeel van de cultuur geworden, dat stripmakers op een volstrekt vanzelfsprekende manier fragmenten uit het werk van Klee kunnen gebruiken – iedereen weet dan waar het beeldcitaat naar verwijst.

Het frappante van dit boek is dat je het effect kunt zien dat je tegenwoordig op grote schaal in de wereldmuziek ziet, dat van de vruchtbare wederzijdse kruisbestuiving – Klee pikte uit de Oosterse kunst die hij bewonderde precies de aspecten op die hij kon gebruiken, mengde die met de ontwikkelingen richting abstractie in de kunst die in West Europa op dat moment in beweging waren, en maakte zo zijn eigen poëtische variant van de moderne kunst, die tot op de dag van vandaag overeind blijft.

Het mooie aan dit boek is dat er aan de hand van veel reproducties van met name Japanse kunst naast het werk van Klee een prachtig en overtuigend beeldrijm ontstaat waarin duidelijk wordt dat Klee geïnspireerd was door die kunst, maar waarbij de kunst van Klee toch heel sterk en vooral ook poëtisch overeind blijft. Het deel over de invloed van Klee in het hedendaagse Japan is een bijzondere aanvulling – ook hier zit je weer met bewondering naar het werk van Klee te kijken, die dit keer zelf als inspiratiebron fungeert. De cirkel is zo mooi rond.

• Paul Klee und der Ferne Osten – Vom Japonismus zu Zen – Zentrum Paul Klee, Bern, Museum für Ostasiatische Kunst, Köln – Scheidegger & Spiess – ISBN 978-3-85881-373-2

• Bestel het boek rechtstreeks bij een bekende webwinkel:  Paul Klee und der ferne Osten

Paul Klee duikt op in een strip van Kazuya Takahashi, Tokyo 1998