In Groningen mag je dat eigenlijk niet hardop zeggen, maar ik ben over het algemeen niet zo gecharmeerd van de meeste Ploegschilders. Te rommelig, te weinig subtiel, veel felle kleuren, heel extravert, en met weinig melancholie. Toch zijn er wat uitzonderingen.

Een van die uitzonderingen is de schilder Marten Klompien, die in de jaren vijftig nog die typische Ploeglandschappen maakte, maar die ook toen al met een zekere melancholie, die je in zijn geval zeker niet met somberheid moet verwarren, Groningen schilderde, met passie en overgave.

Het bijzondere van Klompien was dat hij een man was van de schemering, het mooiste en stilste moment van de dag, en meteen ook, voor een schilder, het allermoeilijkste moment van de dag om vast te leggen. Maar het lukte Klompien, keer op keer op keer, en dat leverde een adembenemend mooi oeuvre op aan prachtige, melancholieke, stille schilderijen die de rust en de schoonheid van dat overgangsmoment vastleggen. De stad, landschappen, tegen het abstracte aan vaak, want juist in de schemering kon hij de kracht van de suggestie inzetten, en daar was hij een onoverftrefbare meester in.

Hoe kaler hoe mooier, wat mij betreft, als het om Klompien gaat. Het kleurgebruik is schitterend en er wordt stevig, trefzeker geschilderd. Maar vooral: hij weet de schoonheid van het Groninger landschap op een sublieme manier vast te leggen, verstild en vereeuwigd. Schilderijen waar ik een brok van in de keel krijg.

Naast de schemering hield Klompien ook van de motregen, druilerig weer, de winter. De momenten die een gemiddelde Ploegschilder juist zou mijden zocht hij op, en het resultaat was altijd weer verbluffend en sterk. Als je een schilderij van Groningen op een druilerige dag van Klompien hebt gezien zul je de volgende keer anders door een druilerig Groningen fietsen – dan zie je er zomaar ineens de schoonheid van in. Volgens van Os, de kunsthistoricus, is dat de kracht van kunst, en de kracht van Klompien.

In 1987 werd door de Stichting Beeldlijn een documentaire over het leven van Klompien gemaakt door de gedreven kunstliefhebber en documentairemaker Buddy Hermans (die wel meer magnifieke docu’s over noordelijke kunstenaars heeft gemaakt – kijk vooral eens op de site van Beeldlijn!) In een half uur tijd wordt de kijker in Een Leven voor de Kunst door het leven van Klompien geleid en komt onder meer eerdergenoemde kunsthistoricus Van Os aan het woord, die, net als veel collega’s beeldende kunstenaars, enorm veel waardering en zelfs bewondering voor het werk van Marten Klompien op kan brengen.

Klompien zelf is geen echte prater, dat blijkt ook in de documentaire Het Groningen van Klompien die gemaakt werd toen de schilder al dik in de zeventig was, in 1992. Hij komt over als een wat aandoenlijke einzelgänger met een grote uilebril, die goed alleen kan zijn en zijn leven echt aan de kunst gegeven heeft. Zijn ietwat onbeholpen, en op zich wat vaag klinkende formuleringen kloppen overigens wel perfect bij zijn schilderijen: “Ik wil met het minimale het maximale bereiken”.

Het is wel mooi om te zien – een echte Groninger, een wat stille, maar oprechte, rustige man, die met een van buiten onzichtbare passie een heel leven aan de schemering gewijd heeft. Hij straalt ook wel een bepaalde opgewektheid uit, en zijn schemeringschilderijen zijn weliswaar melancholiek, maar verre, verre van somber. Afijn, kijk hier rechts en oordeel zelf. En koop en bekijk vooral ook beide documentaires, want ze zijn nu beschikbaar als dvd voor een zeer schappelijke prijs. Je maakt dan wat uitgebreider kennis met een Groninger schilder die wat mij betreft net zo beroemd hoort te zijn als Breitner of Israels.

• Een leven voor de kunst – een documentaire over de kunstenaar Marten Klompien – Regie Buddy Hermans – Stichting Beeldlijn – € 15.-

• Het Groningen van Klompien – Regie Buddy Hermans, interviews Lejo Siepe – Stichting Beeldlijn – € 15.-

• Stichting Beeldlijn