Eerder had ik het hier al over het opmerkelijke gebrek aan handschrift bij Gerhard Richter, de fascinerendste levende kunstenaar die ik ken. Toen ik hoorde van de tentoonstelling met bijbehorende catalogus waarin zijn aquarellen en tekeningen te zien zouden zijn was dat voor mij ook de test van mijn theorie, want kun je tekenen zonder handschrift? Er zijn kunstenaars die het juist voor honderd procent van hun handschrift moeten hebben, maar het merkwaardige bij Richter is dat hij ondanks het gebrek aan een echt handschrift toch onmiddellijk herkenbaar is.

Zijn tekeningen blijken prachtig, al lijken ze soms met de linkerhand slordig en snel getekend, soms met de zijkant van het potlood, waarna er met de gum nog even wat accenten zijn gegeven, en er nog even snel wat geveegd lijkt te zijn. Het geniale van Richter is dat je het gevoel hebt dat hij precies weet wat hij doet en dat er iets ontstaat met een geheimzinnige uitstraling.

Dat geldt ook voor de aquarellen, die totaal door het toeval tot stand lijken te zijn gekomen. Onzin natuurlijk, zoals iedereen weet die wel eens wat met waterverf  aan het experimenteren is geweest. Als je dat op de manier probeert te doen die Richter hier demonstreert wordt het al snel een modderige kliederboel. Richter houdt alles perfect in de hand en weet het toeval magnifiek te dirigeren en naar zijn hand te zetten.

Er is in het boek nog veel meer te vinden – er wordt met olieverf op papier gewerkt, en met inkt, en overal geldt hetzelfde – Richter weet met meesterlijke hand het toeval te sturen en te regeren. En wat er ontstaat is adembenemend mooie kunst – abstracten zoals we ze nog nooit gezien hebben, met soms suggesties van landschappen die erdoorheen schemeren. Richter creëert vooral pure schoonheid.

De neiging is groot om hier heel veel te laten zien, maar ik moet me helaas beperken tot één aquarel, één inkttekening, één olieverftekening op papier en één potloodtekening. Als je dit werk net zo adembenemend mooi vindt als ik kun je nog tot 3 mei 2009 gaan kijken in het Albertina in Wenen, of het schitterende boek bestellen dat bij Hatje Cantz verscheen.

• Gerhard Richter – Aquarelle und Zeichnungen – Hatje Cantz – ISBN 978-3-7757-2347-3