Gerhard Richter is de intrigerendste levende kunstenaar van dit moment. Hij is net tachtig geworden en lijkt nog gretiger te werken aan nieuwe schilderijen dan ooit. Voor gewone stervelingen die zich geen doek van de meester kunnen veroorloven komen er elk jaar wel een paar boeken uit die onze honger naar zijn fascinerende kunst een beetje kunnen bevredigen. Richter is zo veelzijdig dat je zelfs als een boek zich beperkt tot één stukje tijdsgewricht er voldoende raadsels te ontrafelen zijn.

Bilder einer Epoche richt zich op de roerige jaren zestig, waarin Richter om te beginnen al een duidelijk standpunt neerzette door duidelijk te maken dat wat hem betreft de schilderkunst absoluut niet dood en begraven was. En verder was alles open. Geen onderwerp was taboe, en dat betekent dat we in dit boek niet alleen een schilderij tegenkomen van een wc-rol, maar ook van een oom van de schilder in SS-uniform, van de moordenaar van Kennedy, van Jackie Kennedy met paraplu, van leden van de Baader-Meinhofgroep, de linkse terroristische beweging die Duitsland in de jaren zestig verlamde, van vermoordden en opgehangenen, en van een naakte vrouw die een trap afloopt.

Dat laatste schilderij, dat je hier rechts ziet, zette Richter meteen op alle fronten op de kaart. Kunsthistorici zagen er meteen een commentaar in op Duchamp’s baanbrekende “Nude descending a staircase”, figuratieve schilders waren geschokt omdat Richter duidelijk niet naar de natuur, maar naar een foto had geschilderd, en dan ook nog een onscherpe foto, en het reguliere kunstpubliek zag gewoon een bloedmooi schilderij, waarin schoonheid weer een plaats mocht hebben.

Toch is het merendeel van Richter’s schilderijen uit deze epoche in grijzen geschilderd, en krijg je van de jaren zestig de indruk dat het geen al te vrolijke tijd moet zijn geweest in Duitsland.

Wat het boek verder de moeite waard maakt zijn de brieven van Richter aan kunstenaarsvrienden. Niet dat hij daar nu heel diep op zijn werk ingaat, maar tussen de regels door wordt wel heel goed duidelijk dat Richter een kunstenaar in al zijn vezels is. Geen echte prater of schrijver, maar je proeft dat hij bij alles wat hij doet exact weet waarom hij het doet. En je krijgt de indruk dat hij ook graag wat raadsels intact laat.

Voor de echte schilder die Richter is moet de ideale kijker ook een echte visueel ingestelde kijker zijn volgens mij, geen verbaal of literair ingestelde kijker, maar een puur visuele, die precies aanvoelt wat de schilder bedoelt. Exact daarom is het zo moeilijk om uit te leggen waarom Richter zo goed is.

• Gerhard Richter – Bilder einer Epoche – Hirmer Verlag München – ISBN 978-1-60606-040-7

Meer over Gerhard Richter:

• gerhard richter – early work

• gerhard richter – a life in painting

• gerhard richter – portretten

• gerhard richter – atlas

• gerhard richter – de cage schilderijen

• gerhard richter – bilder aus privaten sammlungen

• gerhard richter – aquarellen en tekeningen

• gerhard richter – kunstenaar zonder handschrift

• gerhard richter