Teksten over kunst zijn vaak vergeven van het vakjargon, en kunsthistorici en kunstrecensenten zijn berucht vanwege hun namedropping en interessantdoenerige omtrekkende bewegingen. Daarom haak ik vaak af bij teksten over kunst. De schilderijen van Gerhard Richter, en de veelzijdigheid van zijn oeuvre, intrigeren me echter zodanig, dat ik toch in een boek met essays over zijn werk ben gedoken.

Het boek begint met een uitgebreid interview met Richter dat een mooie bodem onder het boek legt, want Richter zelf gebruikt nauwelijks of geen jargon en is heel onbekommerd en stellig over andere kunstenaars en straft diepgravende vragen onverbiddelijk af met antwoorden die aan duidelijkheid niets te wensen overlaten. Zo noemt hij het werk van Fontana “te decoratief” en zegt hij over Manzoni dat die het grappenstadium niet te boven was gekomen met zijn blikje poep.

Maar het gaat ook over de fotografie, die een deel van de schilderkunst overbodig leek te maken, en zijjn pogingen om dat gebied terug te veroveren. En over de pogingen het perfecte schilderij te maken, pogingen die er altijd weer op uitdraaiden dat hij zelf moedwillig naar de imperfectie en een open einde toestuurde.

En als de interviewer vraagt of hij het, net als Rothko, plezierig zou vinden als een toeschouwer op zijn knieën zou vallen voor een van zijn schilderijen en in huilen uit zou barsten antwoordt hij nuchter dat hij denkt dat schilderijen dat effect helaas niet hebben en dat muziek in dat opzicht beter af is.

De essays die volgen zijn helaas iets zwaardere kost, al worden er wel degelijk zinnige dingen gezegd over Richter’s veelzijdigheid, over zijn plaats in de kunstgeschiedenis, over zijn vermeende negativisme, over zijn verhouding tot de fotografie en zijn verhouding tot andere kunstenaars, over de geheimzinnige kracht van zijn abstracte schilderijen (waar hij zelf terloops over opmerkt dat het gebruik van grotere kwasten het werk vooral “luider” maakt), en waarom sommige schilderijen zulke heftige en negatieve reacties bij mensen blijken op te roepen.

Het boek sluit af met een vrij recent interview (uit 2004) over een zojuist afgeronde serie schilderijen. Al met al levert het boek genoeg te denken op, en ga je nog beter en anders kijken naar het veelomvattende en fascinerende oeuvre van Gerhard Richter.

• Gerhard Richter – October Files 8 – MIT Press – ISBN 978-0-262-51312-8
   

• Richters portretten

• Richter – kunstenaar zonder handschrift

• Aquarellen en tekeningen

• de Cageschilderijen

• Richter’s Atlas

• Sammlung

• over Richter

• over de atlas