De Zwitserse schilder Hans Emmenegger (1866-1940)  hield tussen 1901 en 1905 een soort van logboek bij waarin hij noteerde welke materialen hij gebruikte, welke technieken en de arbeidsprocessen. Het boekje van ongeveer 200 bladzijden, een olijfgroen linnen bandje, werd in 2012 ontdekt in de nalatenschap van Emmenegger, door een oplettende onderzoeker die meteen het belang van dat boekje inzag.

Het boekje, dat uniek lijkt te zijn, en met niets vergelijkbaar van rond de eeuwwisseling van de negentiende naar de twintigste eeuw, geeft niet alleen inzicht in de manier van werken van deze virtuoze kunstenaar, maar geeft ook inzicht in de schildertechniek van die periode, die door kunsttechnologische onderzoekers nog nauwelijks bekeken was. Het werk van kunstenaars als Van Gogh en Ferdinand Hodler is wel onderzocht, en nog een paar impressionisten uit di periode, maar daar is het wel bij gebleven.

Het Zwitserse Instituut voor Kunstwetenschap greep de kans aan om met het notitieboek van Emmenegger aan de slag te gaan, en om een lang verhaal kort te maken – dat leverde een geweldig boek op. Het werkproces van de kunstenaar komt aan bod, de schildertechniek en de door hem gebruikte materialen, maar ook de begeleidende omstandigheden, die de technische kant van zijn kunst essentieel meebepaalden.

Je krijgt te zien hoe Emmenegger geleerde processen en methodes inzette, veranderde, hoe hij bijleerde, nieuwe dingen verzon en uitvond en hoe dat allemaal in zijn werk zichtbaar werd – je krijgt dus een uniek kijkje in het hoofd van een kunstenaar.

Ze zijn er bij dat Zwitserse Instituut wel echt diep ingedoken, met infraroodfoto’s die van alles blootlegden en schetsen – alles naast dat onooglijke notitieboekje gelegd – een waar detectivewerkje volgens mij, maar het levert dan ook een fascinerend boek op, waar ik een behoorlijke tijd in verdwaald ben geraakt. Als je eens wat dieper in een kunstenaar wil duiken is dit absoluut de moeite waard.

• Karoline Beltinger – Hans Emmenegger – “Maltechnik-Notizbuch” und Werkprozess 1901-1905 – SIK/ISEA – Schiedegger & Spiess – € 77.-