
richard long - heaven and earth
Richard Long is misschien wel de bekendste van alle kunstenaars die het landschap als hun gereedschap hebben gebruikt, en zeker de subtielste. Zijn kunstwerken waren vrijwel altijd zeer tijdelijk, en Long had meestal wel een foto gemaakt om te laten zien wat hij voor ingreep in het landschap had gedaan, maar later liet hij het soms ook bij een paar bedrieglijk simpele teksten, die de fantasie en het verbeeldingsvermogen van de kijker/lezer enorm prikkelden.
Want Long maakte daarmee kunst die vooral in het hoofd van de toeschouwer moest worden afgemaakt. Neem de tekst die je hier rechts vindt onder de kop Wind Stones. Long verklaart daarin dat hij tijdens een vijftiendaagse wandeling in Lapland tweehonderdzeven lange puntige stenen zo gedraaid heeft dat ze tegen de wind in wijzen. Veel vluchtiger dan dat kun je je kunst niet maken, want de volgende keer, bij ander weer met een andere windrichting, ontstaat er een ander kunstwerk. En toch prikkelt het de toeschouwer. Zelf loop ik anders door het landschap sinds ik de kunst van Long ken.
Long begon zijn artistieke loopbaan in 1967 met de Line Made By Walking die je hier rechts ziet. Een gewone, simpele rechte lijn in een weiland. Een mooi beeld, en je ziet ook de kunstenaar al voor je, heen en weer lopend, net zo lang tot er een zichtbare lijn is ontstaan. Dit soort lijnen heeft Long vaker en over de hele wereld gemaakt, maar hij maakte ook kunstwerken die een iets langer leven beschoren waren – een lijn van witte stenen bijvoorbeeld, of cirkels van afvalhout, of, ook in galeriën en musea, cirkels van stenen, of basale tekeningen op de muur, gemaakt met de modder van de rivier de Avon. Die rivier, in Long’s geboortestreek, bevat volgens hem de beste modder ter wereld.
Ook verder komt de Avon regelmatig terug in zijn werk. Een heel fraai voorbeeld vind je hier rechts als derde. Een foto van een kleine stenen brug over een riviertje. Het gaat om de tekst bij de foto die een hele gedachtenwereld tevoorschijn tovert. Long maakte een wandeling ter lengte van de rivier de Avon, waarbij hij een eeuwenoude Romeinse weg volgde. De foto laat de plek zien waar de weg tijdens de wandeling de rivier kruiste. Dan krijgt zo’n eenvoudige wandeling wat mij betreft bijna mythische proporties.
De kunst van Richard Long is vluchtig en letterlijk oppervlakkig, maar gaat tegelijkertijd diep. Hij prikkelt de toeschouwer en zorgt er voor dat die over allerlei zaken gaat nadenken en anders tegen de natuur en de geschiedenis gaat aankijken. Dat is geen geringe prestatie. Hij maakt bovendien kunst die voor iedereen toegankelijk is en waar je steeds dieper in kunt duiken. Heb je in het begin nog behoefte aan de foto’s die ondersteunen en die laten zien wat hij precies gedaan heeft, later heb je voldoende aan de teksten, die soms nog veel meer oproepen dan de foto’s.
Richard Long heeft veel van zijn werk vastgelegd in boeken, en Tate London maakte bij de grote overzichtstentoonstelling Heaven and Earth – van 3 juni tot en met 6 september 2009 – een schitterende catalogus.
-
Richard Long – Heaven and Earth – Tate – ISBN 978 1 85437 841 5
© Richard Long – from Heaven and Earth, Tate 2009