Jan Mankes heeft in zijn korte leven (hij stierf op zijn eenendertigste aan tuberculose) een klein maar zeer indrukwekkend oeuvre bij elkaar geschilderd. Er zijn in Nederland een paar musea waar ik altijd eerst op zoek ga naar de schilderijtjes van Mankes die ze hebben hangen, en je moet er echt naar zoeken. Ze zijn niet alleen klein, maar ze hangen vaak ook op ongelukkige plekjes waar ze niet tot hun recht komen. Daarom is het zo mooi dat er nu bij Uitgeverij Waanders een oeuvrecatalogus is verschenen, in samenwerking met het Museum voor Moderne Kunst in Arnhem, het Drents Museum en het Scheringa Museum voor Realisme in Spanbroek. Als je een keer een “echte” Mankes wil zien kun je daar altijd heen.

Een van de hoofdstukken in dit fraaie boek heet heel tekenend “Een afkeer van luidruchtigheid”, en het werk van Mankes wordt ook vaak omschreven als verstild, bescheiden en ingetogen, en dat klopt ook allemaal, maar het verklaart nog niet waarom de schilderijen, tekeningen en grafiek van Mankes zo’n blijvende indruk maken. Bij iemand als Henk Helmantel loop ik bijna schouderophalend langs de schilderijen, mompelend dat het allemaal erg knap geschilderd is, maar bij Mankes hou ik mijn adem in, zo mooi vind ik zijn schilderijen. Werkelijk adembenemend mooi.

Hier drie voorbeelden. Op het omslag van het boek zie je een geit die je aankijkt. Een aandoenlijke geit, die geschilderd is met grote liefde en aandacht voor de kleinste details. Kijk maar eens naar de witte haartjes onder de buik en op de rug. Als ik dat schilderij zie slaak ik bijna als vanzelf een diepe zucht.

Links zie je een van de vroege zelfportretten van Mankes. Hij schildert zichzelf hier zo voorzichtig dat je het gevoel krijgt dat je bijna door hem heen kunt kijken. Een kwetsbare man.
En hieronder zie je een schilderijtje van een paar zeer kwetsbaar ogende eieren in een vogelnestje bij een berkenstammetje. Het is met olieverf geschilderd op een paneeltje van 15 bij 19,5 centimeter, dat is dus maar een fractie groter dan je het hier ziet. Dat geldt ook voor het zelfportret dat 14,5 bij 24 centimeter meet.

Je kunt je dus voorstellen dat dit boek in een behoefte voorziet. Niet alleen kun je hier rustig en in optimale omstandigheden zo’n beetje alles wat Mankes schilderde en tekende bekijken, het is ook nog eens perfect gedrukt, aangevuld met de nodige achtergrondverhalen, fragmenten uit brieven en andere teksten over Mankes. Hoewel dat allemaal interessante leeskost is blijf je het boek toch vooral steeds weer opnieuw pakken om stilletjes van die prachtige schilderijen, ingetogen tekeningen en rake grafiek te genieten.

eieren...