Papier lijkt een te simpel materiaal voor kunstenaars. Ja, ze tekenen op papier, maar verder? De Holland Papier Biënnale opent je de ogen voor de ongelofelijke mogelijkheden die papier blijkt te bieden voor kunstenaars. Op de verschillende tentoonstellingen loop je al met open mond van het ene na het andere werk, en de catalogus geeft je ook al een aardig idee van wat je kunt verwachten.

Bovendien is de catalogus zelf al een mooi voorbeeld van de mogelijkheden van papier. Op het omslag zie je bijvoorbeeld de Nederlandse titel in reliëf, en de Engelse titel eronder in glimmende doorzichtige inkt. Rondom is het papier bovendien niet recht afgesneden, en ook de rug ziet er niet uit zoals je dat bij gewone boeken gewend bent. Dat betekent dat je, voordat je de catalogus ook maar geopend hebt, al in de ban raakt van papier.

En dan de bijzondere, buitengewoon veelzijdige wereld van het papier als het in handen komt van kunstenaars. Er worden de meest uiteenlopende beelden gemaakt van papier, de eeuwenoude knipkunst wordt op een verbazingwekkende manier nieuw leven in geblazen, oude boeken worden getransformeerd tot verbluffende magische inkijkwerelden, uit boeken groeien bijna plantaardig lijkende beelden, er zijn prachtige collages en nog veel en veel meer.

Kunstenaars zullen hier regelmatig denken: waarom heb ik dit niet bedacht? Want de ideeën lijken soms bedrieglijk eenvoudig, maar worden hier magnifiek uitgevoerd. We laten een paar voorbeelden zien.

Neem het knipwerk van Kuin Heuff. Oud papierknipwerk had vaak iets oubolligs, hoewel Japanners het tot een grote kunst wisten te verheffen, maar Heuff gaat een stap verder door eerst portretten te schilderen en ze vervolgens te versnijden, waardoor er een extra diepte aan het knip (of liever snij-) werk wordt toegevoegd.

Hieronder zie je zo’n versneden hoofd, en hier rechts een detail.

De Amerikaan Brian Dettmer versnijdt boeken met plaatjes op zo’n manier dat er één inkijkbeeld ontstaat, waarin verschillende delen van verschillende pagina’s uit het boek een verbinding met elkaar aangaan. Dat klinkt ingewikkelder dan het is, maar het resultaat is toverachtig mooi en fascinerend. Het resultaat doet regelmatig denken aan de poëtische kastjes van Joseph Cornell, die een vergelijkbare mysterieuze sfeer wist te creëren.

Boukje Voet gebruikt het boek als het uitgangspunt voor uitbundige sculpturen, die als onbeheersbare pop-ups uit het boek lijken te groeien. Ze nemen ook veel meer ruimte in dan het oorspronkelijke boek, alsof het echt uit zijn voegen gegroeid is. Vrolijkmakende kunst.

Zo hebben we de neiging om nog veel meer voorbeelden te laten zien, want deze tentoonstellingen en deze catalogus zijn buitengewoon inspirerend en fascinerend. Want je ziet hier ook beelden die je nooit van papier gedacht had of volstrekt unieke collages. Helaas zijn de tentoonstellingen inmiddels afgelopen. De catalogus aanschaffen dus!

• Holland Papier Biënnale – auteur Frank van der Ploeg – Museum Rijswijk – ISBN 978-90-801242-6-4