Peter Vos was een van de opmerkelijkste kunstenaars die we in Nederland gekend hebben, want vrijwel iedereen die ik ken vindt zijn werk goed. Zijn Beestenkwartet is misschien wel het bekendste, maar zijn vogels en andere dierentekeningen worden gewaardeerd door iedereen, van gewone argeloze kijkers tot collega-kunstenaars.

Vos was een echte tekenaar, die wel met zijn tekenpen en zijn penselen vergroeid leek, zo gemakkelijk lijkt het tekenen hem af te gaan. Hij tekende in opdracht – onder meer alle boekomslagen van Renate Rubinstein en vele rubrieken in Vrij Nederland werden door zijn tekeningen verrijkt – maar vooral voor zijn eigen plezier.

Hij citeerde met grote instemming Cyril Connolly: “The reward of art is not fame or success but intoxication: that is why so many bad artists are unable to give it up.” Een schitterende uitspraak, volgens Vos, maar hij voegde daaraan toe “de eerste helft slaat op mij en soms denk ik somber, ook de tweede”. Dat kunnen we lezen in Brief 119 aan Renate Rubinstein, die is opgenomen in het schitterend uitgegeven boek Getekende brieven, waarin maar liefst 157 brieven zijn opgenomen die Peter Vos schreef en tekende tussen 1952 en 2005.

Het geweldige van dit boek is dat je niet alleen enorm kunt genieten van de sublieme tekeningen van Vos, die hier dus in eerste instantie maar voor één paar ogen bedoeld waren, maar dat je ook ontdekt dat hij een buitengewoon erudiet en grappig brievenschrijver was. Heel af en toe voel je je een beetje een voyeur, als je brieven onder ogen krijgt die hij naar een van zijn geliefden stuurde, Jes van Vonderen, Fritzi Harmsen van Beek, Anneke Bakkum, Ninon le Grand en Saïda Lokhorst, maar dat blijkt uiteindelijk erg mee te vallen – ook hier blijft hij aimabel en erudiet.

Verder vinden we hier brieven die hij schreef aan vrienden als de componist Louis Andriessen, Vrij Nederland-hoofdredacteur Rinus Ferdinandusse, Karel van het Reve, Renate Rubinstein, Willem den Ouden  en Eddy de Jongh, aan zijn zoon Sander Vos, maar ook aan uitgevers en opdrachtgevers. Dat levert af en toe grappige briefjes op, zoals de reminder waarin hij een tekening van zichzelf als bedelaar toevoegt om te herinneren aan een nota die nog betaald dient te worden.

De brieven bevatten soms ook complete reisverslagen en stukken autobiografie als hij bijvoorbeeld vrienden bijpraat. Elke brief wordt in dit boek compleet afgedrukt, en bovendien wordt de tekst er nog een keer naast geplaatst, wat in een aantal gevallen wel handig is, bijvoorbeeld als de tekst van de brief spiraalvormig om een tekening heen draait – het is niet zo handig om een groot boek rondjes te laten draaien onder het lezen.

Toen ik dit boek in handen kreeg was ik in eerste instantie vooral geïnteresseerd in de tekeningen, maar ik moet bekennen dat ik steeds meer de teksten werd ingetrokken. De tekeningen blijven geweldig, maar de teksten zijn voor mij de grote verrassing van dit boek – Peter Vos blijkt een bijzonder humoristische en erudiete schrijver te zijn waar je eigenlijk alles wel van wilt lezen.

Dat maakt dit boek tot een sublieme schatkist van teksten en tekeningen – 264 volgepropte pagina’s met heel veel tekeningen en heel veel teksten, waar je heel erg lang van kunt genieten. Tussen de bedrijven door wordt er ook nog een mooie inleiding geleverd door Eddy de Jongh plus een overzicht van leven en werk van Peter Vos, in mini-hoofdstukjes verdeeld tussen de decennia in.

Getekende brieven is, kortom, een bijzonder aangename verrassing en een voorbeeldig uitgegeven boek (een oblong gebonden hardcover, perfect gedrukt, met leeslint). Een absolute aanrader!

• Peter Vos – Getekende brieven – Jan Piet Filedt Kok en Eddy de Jongh met medewerking van Saïda Vos – Rubinstein – ISBN 9789047621829
• Bestel het boek hier bij een bekende webwinkel: Getekende brieven
• Tentoonstelling in het Gemeentemuseum Den Haag van 11 februari tot 21 mei 2017 – De jonge virtuoos Peter Vos – Grafiek, tekeningen en getekende brieven 1952-1970