Ik ben niet echt geïnteresseerd in geld, en in eerste instantie was ik dan ook niet geïnteresseerd in een boek dat zou uitleggen hoe het komt dat impressionistische schilderijen op veilingen tegenwoordig miljoenen opbrengen. Toen ik toch begon te lezen in The Ultimate Trophy van Philip Hook was ik snel verkocht, want Hook schrijft niet alleen goed, hij legt ook op een boeiende, aansprekende manier uit waarom het impressionisme zo revolutionair was, en hoe het onze manier van kijken blijvend beïnvloed heeft.

Hij begint, in het eerste hoofdstuk met de pakkende titel “Up close it’s a mess”, met het verhaal hoe hij als kunsthandelaar een Monet aan een rijke Arabier probeert te verkopen. Die kijkt wat verbijsterd naar het schilderij dat een paar miljoen zou moeten kosten en vraagt dan om uitleg. Hij zegt: “hier achter me heb ik een schilderij hangen van Gérôme, een prachtig schilderij dat tot in de allerkleinste details perfect is afgewerkt. Als ik van dichtbij naar de Monet kijk zie ik alleen wat grove penseelstreken. Waarom is dat volgens u een goed schilderij?”

Dat blijkt nog niet zo eenvoudig uit te leggen, maar het vereist in ieder geval een andere manier van kijken – met name ook van de schilder, want in plaats van schilderen wat je wéét, moet je schilderen wat je ziét, en dat is een wezenlijk verschil. Het zwart werd bijvoorbeeld al snel in de ban gedaan, want een impressionist zag dat een schaduw niet zwart is, maar uit allerlei subtiele kleuren bestaat. Licht en kleur werden essentieel, en er werd met passie en veel plezier een impressie van de werkelijkheid neergezet. Het ging nu ineens ook veel meer om het schilderen zelf, en niet zozeer om het onderwerp.

Dat betekende weer dat de impressionisten onderwerpen uitkozen waar ze als schilder al hun schilderplezier in kwijt konden. Geen ellende, gekwelde zielen, oorlogen, geschiedenis, dood, rampspoed, schipbreuken, stormen of overstromingen meer, maar vrolijkheid, stranden, picnics, vakantie, tuinen, straten, restaurants, theaters, zonnige zeegezichten, korenvelden en zonovergoten landschappen. Feel-good kunst dus.

Dat de impressionisten uiteindelijk zo succesvol werden had voor een deel met die onderwerpkeuzes te maken – rijke Amerikanen hadden geen zin in sombere treurnis aan de muur, die kozen al snel voor de luchtige, lichte, ontspannende en opgewekte schilderijen van de impressionisten. Al was het niet helemaal zo simpel. Want, zoals Hook in zijn boek duidelijk maakt, er waren ook een paar geraffineerde kunsthandelaren voor nodig die het “product” impressionisme op een slimme manier in de markt zetten, met gedoseerde tentoonstellingen waarbij veel tekst en uitleg werd gegeven, en waarbij ook ruimte was om afstand van het schilderij te nemen (dat hadden ze al vroeg geleerd).

Philip Hook schreef met The Ultimate Trophy een zeer onderhoudend en bij vlagen zelfs spannend boek waaruit haarscherp duidelijk wordt hoe en waarom het impressionisme zo’n overweldigend succes werd. En passant laat Hook je ook nog eens anders en beter naar kunst kijken en krijg je ongemerkt een boeiende les kunstgeschiedenis mee. Kortom – een verrassend goed boek en een aanrader voor iedereen die ook maar een klein beetje in kunst geïnteresseerd is.