Wij noemden het in die tijd Underground, maar nu wordt de avontuurlijke, grensverleggende muziek die in de jaren zestig werd gemaakt meestal als psychedelische rock aangeduid. De band Ars Nova draaide om klassiek gitarist Wyatt Day en bastrombonist Jon Pierson, die elkaar op een klassiek conservatorium in New York ontmoetten. Ze richten in eerste instantie een barokensemble op. Toen ze ontdekten dat er binnen de rock ineens van alles gebeurde, en dat de grenzen van het genre volledig open lagen was het snel bekeken – de manager van Tom Rush hoorde de twee ergens spelen en was onder de indruk van hun zelfgeschreven materiaal, en er volgde een contract met platenmaatschappij Elektra. De band Ars Nova werd geformeerd, waarin Pierson de belangrijkste zanger werd, al moet de samenzang zeker niet onderschat worden. De onbekende band kreeg maar liefst drie maanden om een plaat te maken, en dat werd een titelloos meesterwerkje, waarin rock, klassiek en jazz op een organische wijze werden samengevoegd.

De nummers werden afgewisseld met een soort “entr’actes”, piepkleine composities van soms maar twintig seconden, maar wel briljant en perfect passend tussen de langere composities. Als je in hun muziek soms fuga’s en koralen denkt te horen zit je er nieteens ver naast, want deze band ging op een onbekommerde manier met de traditie om. De blazers klinken het ene moment middeleeuws, het andere moment als jazz. En ongemerkt word je meegesleept door de schitterende composities, die zeer geraffineerd gearrangeerd zijn, met een gelaagdheid en een finesse die je niet vaak bij rock tegenkomt. Tegelijkertijd laten ze rustig een scheurende rockgitaar klinken, terwijl de harmonische ontwikkeling daar in theorie haaks op zou moeten staan. Toch klopt het allemaal, en klinkt het heel vanzelfsprekend en natuurlijk. Daar komt de soms hemelse zang bij, vreemde psychedelische effecten en opmerkelijke tempowisselingen. Vleugjes vroege Pink Floyd, gecombineerd met Zappa en de Lovin’ Spoonful (liedjes die je mee gaat zingen!). Kortom – een meesterwerk.

Het opmerkelijke is, dat in tegenstelling tot andere rockbands die in de jaren zestig flirtten met klassieke muziek, deze plaat absoluut niet gedateerd klinkt, maar nog steeds energiek en fris. Het album is nog steeds zo sterk dat je je afvraagt waarom er niet meer bands dat specifieke fusiegebied (rock-jazz-klassiek) zijn gaan exploreren. Misschien is het feit dat Ars Nova volledig flopte daar wel debet aan, maar het zou mooi zijn als de plaat alsnog ontdekt werd door een nieuwe generatie muzikanten die niet te benauwd zijn om intelligente muziek met diepgang te maken.

Doordat de eerste plaat flopte werden ze door de platenmaatschappij gedumpt. Atlantic wou het nog wel een keer proberen, maar de band moest de tweede plaat live in de studio opnemen. Geen tijd voor de finesse en de geraffineerde details van de debuutplaat dus. Toch is ook Sunshine And Shadows een juweel van een plaat, die iets meer richting jazz gaat dan de eerste. Geen subtiele tussenstukjes, maar tien sterke composities, waarvan negen van Wyatt Day, die staan als een huis, met soms fraaie dissonanten, Spaanse klanken, bop, bossanova, jazzrock, stevige riffs, subtiele klassieke gitaar naast rauwe rockgitaar, en fantastische blazersarrangementen. Dat klinkt als een ratatouile van stijlen, maar ook hier weet Ars Nova er een hecht, eigen geluid van te maken waarin alles mooi op zijn plaats valt. En ook hier is de zang magnifiek.

De critici wilden op dat moment net terug naar de wortels van de rock, en alles wat te ingewikkeld of bedacht klonk werd afgebrand, dus ook Ars Nova. Jammer, want doordat ook dit album flopte betekende dat ook het einde van Ars Nova. Van Wyatt en Pierson werd sindsdien weinig meer vernomen helaas. Jammer, want zeker als je beide albums nu hoort, klinken ze pittiger en energieker dan menig punk- of new wavealbum. En Ars Nova is typisch een band die ik graag een aantal jaren had willen volgen. We zullen het met deze twee meesterwerken moeten doen.

  • Ars Nova – idem – Elektra EKS 74020
  • Ars Nova – Sunshine and Shadows – Atlantic SD 8221