Kollage van Alledaags en Zeldzaam was de slimgekozen titel van een radioprogramma dat tot en met 1 oktober 1984 elke maandagmiddag te beluisteren was op Radio 4, de klassieke zender dus.
Samensteller en presentator was de componist Ted Szanto, en hij wist elke week in twee uur tijd weer met muziek te komen die je vrijwel nergens anders ooit hoorde. Zeker niet in de combinaties die hij maakte. Het publiek was te klein helaas, en daarom moest hij ermee stoppen. Het vreemde in dit soort situaties is dat er altijd alleen maar gekeken wordt naar de hoeveelheid luisteraars, en niet naar de kwaliteit van die luisteraar. Of, om het anders te zeggen: een programma als “melodieën voor miljoenen”, met altijd weer de bekendste klassieke deuntjes, wordt door een zeer groot publiek gebruikt als een soort geluidsbehang, terwijl “Kollage” door een klein publiek zeer intensief beluisterd werd.

Zelf zorgde ik er altijd voor dat ik vrij was als Kollage werd uitgezonden, en liefst ging ik er echt voor zitten met de koptelefoon op het hoofd. Ik nam het ook op, en de bandjes werden nog weken gedraaid. Ik heb ze nu nog steeds in de kast staan. Ik heb ook nog nooit zoveel muzikale ontdekkingen gedaan als via dat radioprogramma, en ik ben er Szanto nog steeds dankbaar voor. Jaren later was ik nog met een namenlijstje bij de hand in tweedehands platenzaken aan het speuren naar de pareltjes die Szanto ooit had laten horen.

Wat kreeg je zoal te horen? Moderne componisten als Stockhausen, John Cage en Subotnick, een jazzy wereldmuzikant als Jon Hassel, het beste van de jazzrockgroepen Weather Report of Soft Machine, maar ook Astor Piazzolla, die de tango op een hoger plan heeft getild, of de Zuidamerikaanse saxofonist Gato Barbieri.
En Ted Szanto deed voor deze muziek wat Willem Duys voor “easy listening” deed: met zijn commentaar en inleidingen bracht hij je in een ontvankelijke stemming en zorgde hij ervoor dat je beter ging luisteren. Je kon horen dat hij altijd muziek draaide die hij zelf zeer kon waarderen.

Op de Nederlandse radio zal met enig speurwerk vast af en toe nog wel het een en ander te vinden zijn dat verrassend en interessant is, maar een programma als Kollage van Alledaags en Zeldzaam, dat er elke week voor zorgde dat je op het puntje van je stoel zat, bestaat helaas niet meer. Opgeofferd aan de middelmaat, vrees ik.

de collagecassettes