Duke Ellington en Billy Strayhorn horen tot de belangrijkste componisten van de twintigste eeuw. Samen schreven ze vrijwel alles wat Ellington met zijn fenomenale big band tussen pakweg 1930 en 1970 uitvoerde en opnam, en dat was nogal wat. Met name zijn suites zijn onovertroffen en zijn wat mij betreft beter dan alles wat bijvoorbeeld de gebroeders Gershwin ooit bij elkaar geschreven hebben. Hun niveau overstijgt de jazz dan ook ook met gemak. Toch is veel van dat werk zelden of nooit door anderen uitgevoerd, en al helemaal niet zo’n integrale suite – je was altijd afhankelijk van de, weliswaar sublieme, uitvoeringen van Ellington en zijn orkest.

Nu ligt er de Far East Suite, door Ellington in december 1966 in drie dagen tijd opgenomen in New York, uitgevoerd door de Franse saxofinist en fluitist Pierre Bertrand en zijn orkest.Het opgetogen gevoel dat er eindelijk iemand de handschoen had opgepakt ebde al vrij snel weg, moet ik bekennen, want ik heb het gevoel dat Bertrand juist de essentie van Ellington op de een of andere manier over het hoofd lijkt te zien. Ik laat je eerst een fragment horen van Bertrand’s versie van Isfahan:

Het staat hem natuurlijk geheel vrij om van instrument te veranderen – jazz staat feitelijk altijd voor improvisatie, dus je hebt een zekere vrijheid in het interpreteren van het origineel. Maar luister nu eens naar Isfahan door Ellington en zijn orkest:

Nog bonter maakt Bertrand het bij het slotnummer van de suite, Ad Lib on Nippon, een stuk van ruim twaalf minuten dat bij Ellington begint met een fenomenaal, intrigerend intro op de piano van Ellington zelf, die daarmee en passant bewijst dat hij behalve een geweldig componist en subliem bandleider ook nog eens een superieure pianist was:

Het merkwaardige is nu dat Bertrand juist dat intrigerende intro volledig negeert en gewoon maar overslaat. Hij begint dit stuk gewoonweg zo:

Misschien ben ik wel te veel verknocht aan de uitvoering van Ellington en moet ik nog een aantal keren luisteren naar Bertrand’s bewerking van de Far East Suite, dat zou kunnen, want ik hoor ook wel dat Bertrand wel degelijk wat in zijn mars heeft en dat zijn band ook geweldig goed is. En als gezegd, in de jazzwereld is het gebruikelijk dat je soepel met het materiaal van je voorgangers omgaat, anders dan in de serieuze muziek, waar je toch net even wat meer gehouden bent aan de partituur. Ik laat nog twee fragmenten horen om Bertrand toch iets meer credit te geven. Hier hoor je hem in zijn versie van Bluebird of Delhi (Mynah) dat bij Bertrand de titel Minah heeft gekregen:

En hier nog een keer Ellington en zijn orkest met de originele versie van deze compositie (dat wil zeggen de eerste vijfenveertig seconden ervan):

Overigens kun je de originele opnames van de Far East Suite van Ellington voor minder dan een tientje kopen, en dan krijg je er ook nog eens een weelde aan alternate takes bij.