Ik heb hier al eerder geschreven over de unieke muziek van de componist Ted Szántó. Uitgerekend op mijn verjaardag kwam er een pakje met daarin een dvd met de titel Improvised electronic music by Ted Szántó. Het bleek te gaan om een dvd die ditmaal alleen als geluidsdrager ingezet was. Er staat ruim vier en een half uur muziek op, alles twee keer – één keer in stereo, en de tweede keer als surround mix. De Stichting Thuiskopie zorgde voor een subsidie, maar ik heb geen idee of dat ook betekent dat deze dvd nu gewoon in de winkel te koop is. Het was overigens de eerste keer dat ik een dvd zag die alleen muziek bevat (plus vijf plaatjes die op het beeldscherm verschijnen als de muziek afgespeeld wordt – maar het gaat hier duidelijk puur om de muziek).

Szántó weet die viereneenhalf uur constant te boeien, hoewel er in een compositie als Permanent Wave, dat ruim anderhalf uur duurt (dan weet je ook meteen waarom het cd-formaat minder geschikt is) niet spectaculair veel gebeurt. Wat er wél gebeurt in dit rustig voortmeanderende nummer is dat er een spanningsboog wordt gecreëerd die ervoor zorgt dat je aandacht vrijwel nergens verslapt, en dat is voor dit soort muziek toch op zijn minst uitzonderlijk te noemen. Het gaat bij Szántó steeds om elektronische muziek die vrij dicht bij de basis van alle muziek blijft – geluid. Ook geluiden die je niet zo gauw op een positieve manier met muziek zou associëren worden door Szántó zó gebruikt dat ze wel degelijk muziek opleveren, en onverwacht mooie muziek ook nog, terwijl die intense spanningsboog overal aanwezig is.

Een voorbeeld van die onverwachte geluiden horen we in YLEM, waarin we een geluid tegenkomen dat sterk doet denken aan de bliepjes die je hoort als een cd vastloopt. Dat herhaalde geluid wordt gecombineerd met elektronische geluiden die doen denken aan de krassen en tikken van oude grammofoonplaten, en die associatieve combinatie van oude en nieuwe technieken levert een veraasende geluidscollage op die niet alleen mooi en spannend is, maar ook verrassend en humoristisch.

Verbazingwekkend vind ik het dat vier van de vijf stukken rechtstreeks, al improviserend, zijn opgenomen. Dat maakt Szántó niet alleen een technisch buitengewoon begaafd musicus en een zeer begiftigd componist, maar ook nog eens een verbijsterend goede improvisator. Iemand die met een soort jazzhand in de serieuze moderne klassieke muziek aan het roeren is. Indrukwekkend.
Nu moet alleen zijn muziek nog voor een groot publiek toegankelijk worden.

De rug van de dvd geeft deze titel, wat ons meteen nieuwsgierig maakt naar de nummers 001 tot en met 008…